Geloven de Nederlanders niet langer in de Amerikaanse hulp?
Bewering:
De meeste Nederlanders geloven niet langer dat de Europese NAVO-landen kunnen rekenen op Amerikaanse militaire steun.
Oordeel:
Gefundeerd
Bron van bewering:
‘Meer Nederlanders willen Europees leger nu VS afhaakt, maar willen zelf niet vechten’ is de titel van een stuk geschreven door de NOS op woensdag 26 februari. Hierbij is de eerste zin van het stuk ‘De meeste Nederlanders geloven niet langer dat de Europese NAVO-landen kunnen rekenen op Amerikaanse militaire steun’. Dat blijkt uit een representatief onderzoek van Ipsos I&O onder 1944 Nederlanders in opdracht van de NOS.
Oordeel van het onderzoek:
Uit het onderzoek valt op te halen blijkt dat er forse zorgen zijn over de Russische expansie richting Europa. Het deel van de Nederlandse bevolking dat zich veel zorgen maakt om de oorlog in Oekraïne is in bijna drie jaar niet zo hoog is geweest. In April 2022 maakte 43% zich veel zorgen om de oorlog, daarna fluctueerde dit percentage tussen de 24 en 35 procent. Waarschijnlijk is het toenemende enthousiasme voor een Europees leger een reactie op de veranderende positie van de VS op het wereldtoneel. Zeven op tien (69%) achten de EU te afhankelijk van de VS op het gebied van defensie, en slechts drie op tien (29%) verwachten dat de VS Europese NAVO-partners zal blijven beschermen.
Het onderzoek zelf
Om te controleren of het onderzoek representatief is vroeg ik Jelke Bethlehem wat hij ervan vond. Bethlehem is emeritus-hoogleraar in de Survey-Methodologie en doet onderzoek naar de manier waarop vragenlijstonderzoek op een zo goed mogelijke manier kan worden uitgevoerd. ‘Voor een representatieve steekproef moet je de mensen echt loten uit de populatie. De enquête moet eigenlijk een kopie van de maatschappij zijn, maar dan op kleine schaal. Om dat te doen moet je een aselecte steekproef loten. Een aselecte steekproef betekent dat alle relevante elementen in de populatie dienen een even grote kans te krijgen om in de steekproef terecht te komen’.
Over het onderzoek van Ipsos zegt Bethlehem: ‘Onderaan het onderzoek blijkt dat ze een panel hebben, dit is een groep van mensen die aangegeven hebben regelmatig peiling in te vullen. Je kunt je afvragen of deze mensen wel representatief zijn. Dat is omdat ze mensen uit hetzelfde panel betrekken en het kan ertoe leiden dat die peiling daardoor niet meer representatief genoeg zijn, vanwege de potentiële zelfde antwoorden die ze geven’.
Ik ging hiervoor in gesprek met senior onderzoeker van Ipsos Asher van der Schelde. ‘We maken een vragenlijst met betrekking tot het onderwerp wat we willen onderzoek. Dan kiezen we een gewogen panel dat een evenredig beeld geeft van de samenleving en daarbij selecteren wij bijvoorbeeld op leeftijd (jong en oud), plaats (Randstand of niet) en waar deze personen op stemmen (links of rechts). Van die responses gaan we kijken of het wel in evenwicht is en als dat zo is en publiceren wij het onderzoek.
Bethlehem had op sommige punten wel zijn twijfels. Zo vond hij het gek dat er weinig extra informatie rondom de steekproef in stond, zoals bijvoorbeeld het gebrek aan non responses. ‘Het gaat erom of mensen echt mee willen doen aan het onderzoek, want vanwege de aard van het onderwerp kan je een hoop weigeraars krijgen. Waardoor eventueel een gedeelte van de uitgelote mensen af zou kunnen wijken. Dan krijg je dus non responses en vertekeningen krijgen in je onderzoek, en dat staat niet vermeld in dit onderzoek’ Asher legt uit waarom dat is. ‘De response is ongeveer 50/60% dus wij sturen de vragenlijst al met die data die vragenlijst eruit om ervoor te zorgen dat het wel een aselecte steekproef is en een goede uitsnede is van de bevolking. Wij hebben hier dus 4000 vragenlijsten gestuurd.’
Ook over het tijdstip van het onderzoek had Bethlehem wat te zeggen. ‘Als je het een week eerder gevraagd had dan had je andere antwoorden gekregen. Je moet altijd onthouden in je steekproef dat het gaat om het tijdstip wanneer je de data gekregen hebt’. Daar was Asher het mee eens: ‘Tuurlijk heeft het tijdstip ermee te maken, alleen wij krijgen als onafhankelijk onderzoeksbureau van de NOS de vraag om op dat moment het onderzoek te houden. Wij houden dan wel rekening met het tijdstip en nemen dat mee in onze marges’
Eerdere onderzoeken:
Er zijn geen directe onderzoeken die de claim hebben onderzocht. Wel heeft het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, Een organisatie die onafhankelijk advies geeft over veiligheid in de wereld, in november 2024 een onderzoek naar het veranderende oogpunt van Amerika met betrekking tot de NAVO. Het rapport ‘Twilight of Atlanticism’ stelt dat het Amerikaanse vertrouwen in de NAVO afneemt. De VS richt zich steeds meer op Azië, vooral vanwege China, en ziet Europa als economisch sterk genoeg om zijn eigen veiligheid te waarborgen. Binnenlandse politieke verschuivingen, zoals polarisatie en steeds veranderende leiders, verminderen de Amerikaanse affiniteit met trans-Atlantische samenwerking. Hierdoor verliest Europa prioriteit in het Amerikaanse buitenlands beleid. Deze ontwikkelingen wijzen op een afnemende Amerikaanse betrokkenheid bij de NAVO, wat betekent dat Europa meer verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn eigen defensie en veiligheid in de toekomst.
Conclusie
Ondanks dat er wat vraagtekens zijn is het toch een goede claim. Zo kunnen we alleen op het woord van Asher afgaan of het panel wel een aselecte steekproef is. Jelke had daar namelijk zijn twijfels over. Maar puur op de claim is het een goede en juiste claim.
