‘Als je 28 dagen stopt met roken, is de kans vijf keer zo groot dat je blijvend stopt.’ Die boodschap komt elk jaar terug in de campagne van Stoptober. Maar ook het Longfonds, de Hartstichting en het Trimbos Instituut hanteren deze slogan. Maar de waarheid ligt genuanceerder, en de ‘vijf keer zo grote’ kans is nooit daadwerkelijk bewezen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.

Bewering

“Als je 28 dagen stopt met roken, is de kans vijf keer zo groot dat je blijvend stopt.”

Oordeel

Ongefundeerd

Context

Deze claim komt elk jaar terug in de campagne Stoptober, een landelijke actie waarin rokers worden aangemoedigd om 28 dagen niet te roken. Ook de Britse gezondheidsdienst NHS heeft de slogan: ‘If you can make it to 28 days smoke-free, you are five times more likely to quit for good.’ Het getal van ‘vijf keer’ klinkt overtuigend, maar de vraag is of dit ook daadwerkelijk uit wetenschappelijk onderzoek komt.

Onderzoeken

In Nederland werd de effectiviteit van Stoptober onderzocht door Troelstra, Harting en Kunst (2019). In dat onderzoek hield 69,3% van de deelnemers de 28 dagen van de campagne vol. Drie maanden later gaf 71,8% aan dat ze nog steeds waren gestopt, al heeft niet elke deelnemer de vragenlijst na die drie maanden weer ingevuld. Er kan worden aangenomen dat de kans groter is dat mensen die wél blijvend zijn gestopt de vragenlijst nog een keer invulden, en dus is die 71,8% niet helemaal accuraat. Gecorrigeerd kom je uit op ongeveer 50% blijvend gestopten na drie maanden.

De onderzoekers hebben dit vergeleken met rokers die zonder ondersteuning stoppen. Daar ligt het stoppercentage na drie maanden vaak rond de 10 tot 20 procent. Dat betekent dat Stoptober-deelnemers inderdaad een aanzienlijk grotere kans hebben om op korte termijn gestopt te blijven. Toch is er volgens de onderzoekers geen bewijs voor een groeifactor van vijf.

Dus moet er genuanceerd worden: nergens in deze studie staat dat 28 dagen exact leiden tot ‘vijf keer zoveel kans’. Het gaat om een algemene trend: hoe langer iemand abstinent blijft, hoe kleiner de kans is op terugval. De 28 dagen kloppen dus. Maar het getal vijf lijkt eerder een overdreven belofte die door campagnes wordt gebruikt om deelnemers te motiveren.

Longarts Wanda de Kanter legt uit waarom de 28 dagen een logische grens zijn: ‘We weten uit gedragswetenschappelijk onderzoek dat een periode van ongeveer vier weken vaak genoeg is om een nieuwe gewoonte aan te leren. Bij stoppen met roken betekent dat dus dat als je die eerste maand overleeft, neemt de drang om terug te vallen echt enorm af. Dat maakt dat die 28 dagen dus wel echt kloppen. Maar dat exacte cijfer van vijf keer meer kans is niet wetenschappelijk aangetoond. Het is denk ik vooral een mooi getal om mensen over die moeilijke eerste periode heen te helpen.’

Analyse

De claim bevat dus een kern van waarheid. Wetenschappelijke studies bevestigen dat de eerste 28 dagen heel belangrijk zijn en dat deelnemers die een maand volhouden aanzienlijk meer kans hebben om voor een langere tijd rookvrij te blijven. De vergelijking met rokers die geen ondersteuning hebben, laat zien dat de kans op succes minstens twee tot drie keer hoger ligt. Of dat precies ‘vijf keer’ is, is niet te bewijzen en dus ongefundeerd.

Daarnaast gaat de claim verder dan de beschikbare data. Het Nederlandse onderzoek kijkt tot drie maanden na de start van de campagne, terwijl ‘blijvend stoppen’ vaak wordt gedefinieerd als minstens een jaar rookvrij. Het precieze langetermijneffect blijft dus lastig te meten. Het exacte getal ‘vijf keer’ blijkt alleen niet onderbouwd in de literatuur. Het gaat hier eerder om een motiverende slogan die het belang van die eerste maand benadrukt, maar niet om een gegronde wetenschappelijke berekening.

Conclusie

De claim dat je na 28 dagen stoppen vijf keer meer kans hebt om blijvend te stoppen, is niet exact bewezen. Wat wél klopt: een maand volhouden maakt de kans aanzienlijk groter dat je ook daarna rookvrij blijft. Het eerste deel over de 28 dagen klopt dus, maar de vijf keer is niet bewezen, wat de claim dus ongefundeerd maakt. De slogan is effectief als motivatie, maar kan niet wetenschappelijk letterlijk genomen worden.