De zon schijnt als ik voor het Keilepand in Rotterdam sta, waar ik me heb verzameld met stadsplanners, architecten, buurtbewoners en kunstenaars uit het gebied om samen een spel te spelen. Dit is geen doorsnee spelletjesmiddag, maar een manier om het realiseren van de toekomst van het Merwe-Vierhavensgebied (M4H) te verkennen, waarbij we spelenderwijs leren wat nodig is om van deze oude haven een klimaatpositieve, bruisende plek te maken.

Ik loop de brede bruine trap op naar de grote zaal waar een tentoonstelling plaatsvindt over M4H. Aan de wand zijn visualisaties van de toekomst van M4H te zien, geprojecteerd met een beamer. Grote, groene en duurzame gebouwen waartussen alleen fietspaden te zien zijn. Als ik verder de zaal in loop zie ik op tafels allerlei bouwmaterialenl staan. Een muffe geur sluipt gelijk mijn neus binnen. Ik zie stenen blokken opgestapeld op elkaar, houten panelen en aluminiumstalen. Ik ga ervan uit dat dit materiaal gebruikt wordt om te bouwen in M4H. In het midden van de ruimte staan tafels klaar met speelborden, kaarten en bouwstenen. Alles ziet er speels en uitnodigend uit, maar ik voel een zekere ernst in de lucht. Er heerst een soort verwachting; de aanwezigen beseffen dat de uitdagingen die we vandaag op het speelbord gaan aanpakken, hun weerslag hebben op de echte toekomst van deze wijk.

M4H moet een duurzame, inclusieve en klimaatpositieve plek zijn, maar de weg daarheen zit vol obstakels. Het KeileCollectief, dat bestaat uit een groep professionals die zich inzetten voor een betere leefomgeving, heeft samen met GROUP A architecten dit spel ontworpen om ons bewust te maken van wat het betekent om klimaatneutraal te bouwen, werken en wonen. De vraag, hoeveel impact kan een spel maken dwaalt rond in mijn hoofd.

Begin van het spel

Terwijl ik mijn plek aan een van de speeltafels inneem, stelt Willem van Genugten, architect bij GROUP A, zich voor. “Welkom, vandaag gaan we bouwen in M4H,” begint hij, terwijl hij een stapeltje gekleurde kaarten met opdrachten omhooghoudt. “Maar let op: elke keuze die je maakt, heeft een impact op de CO2-uitstoot en op je punten.” Willem legt uit dat het spel is gebaseerd op principes van duurzame bouw, zoals we die straks in de praktijk willen brengen in M4H. “Als we blijven bouwen zoals we nu doen,” zegt hij met een serieuze blik, “is ons CO2-budget in 2027 al op.” Zijn woorden hangen zwaar in de lucht; het besef dat de tijd dringt, komt nu sterk naar voren.

Mijn nieuwsgierigheid wordt gewekt en ik voel een zekere opwinding. De opdracht die ik kies luidt: “In 2035 zo weinig mogelijk CO2-uitstoot in M4H.” Spelleider Sven, die bij ons aan tafel zit, moedigt ons aan om onze opdracht in gedachten te houden tijdens het spelen. We zullen meer punten verdienen als we erin slagen onze doelen te halen zonder onnodige uitstoot. Naast mij zit Joke, een betrokken buurtbewoonster die geïnteresseerd is in duurzame ontwikkeling. Ze is hier niet alleen om iets te leren, maar ook om te begrijpen wat dit alles betekent voor haar wijk. “Ik ben benieuwd hoeveel verschil duurzame keuzes écht kunnen maken,” zegt ze. “Ik weet wel dat het belangrijk is, maar als je hier woont, wil je ook begrijpen wat die keuzes concreet betekenen.” Joke krijgt de opdracht “In 2035 staat de mens centraal in M4H” en begint met een glimlach haar strategie te bedenken.

Sven deelt de eerste kaarten uit, en de borden komen tot leven. We bouwen nieuwe gebouwen en transformeren oude gebouwen. Wanneer ik mijn eerste kaart trek, lees ik hardop voor: “Je bouwbedrijf heeft nieuwe technieken ontwikkeld voor CO2-besparende betonproductie. Verminder je CO2-uitstoot met 15%.” De opluchting is voelbaar; deze innovatie geeft me een voorsprong.

Maar er zijn ook momenten waarop het spel me dwingt om moeilijke beslissingen te nemen. Bij elke bouwactie moeten we bepalen of we een bestaand gebouw transformeren, wat materialen bespaart en minder uitstoot veroorzaakt, of dat we iets geheel nieuws bouwen. Als ik de optie krijg om een oud fabriekspand te transformeren, twijfel ik. Het zou goedkoper zijn om te slopen en opnieuw te beginnen, maar de CO2-kosten zouden fors hoger zijn. Uiteindelijk besluit ik tot transformatie, me bewust van de besparing op materialen en de lagere impact op het klimaat.

Ondertussen luister ik naar de beslissingen die Joke maakt. Ze is diep in gesprek met Sven. “Ik wil een plek creëren waar mensen kunnen samenkomen, een buurt waar kinderen veilig kunnen spelen en waar groen ruimte krijgt,” legt ze uit. “Maar als dat ten koste gaat van het klimaat, moet ik misschien mijn prioriteiten heroverwegen.” Het lijkt een compromis dat we allemaal moeten maken in dit spel: de afweging tussen menselijke en ecologische belangen.

De kaarten die we tijdens het spel trekken geven een beeld van de echte obstakels die projectontwikkelaars en beleidsmakers dagelijks tegenkomen. Elk project wordt beïnvloed door economische en ecologische risico’s, waarbij de duurzame keuze vaak duurder is op korte termijn. Dit is een reflectie van de werkelijke spanningen die ook in het M4H-gebied leven: de wens om te verduurzamen staat op gespannen voet met de financiële en sociale realiteit.

Wanneer we in de volgende ronde verder bouwen, krijg ik de opdracht een energiepositief gebouw te plaatsen. Dit gebouw genereert meer energie dan het verbruikt, waardoor ik extra punten krijg en mijn CO2-uitstoot aanzienlijk daalt. Sven lacht even en knikt. “Het lijkt nu misschien een spel,” zegt hij, “maar zoiets zou écht het verschil kunnen maken. Dit soort innovaties zijn essentieel om ons doel te halen.” Hij benadrukt dat de keuzes die we hier maken gebaseerd zijn op actuele technologieën en data. Op deze manier krijgen we een realistischer beeld van de impact van duurzaam bouwen.

Kantelpunt

Het spel begint vlotter te gaan, en langzaamaan ontstaat er een gevoel van samenwerking. In het begin leek iedereen vooral gericht op het winnen van punten, maar gaandeweg ontstaat er een gezamenlijke wil om de wijk zo klimaatvriendelijk mogelijk te maken. We geven elkaar tips, wijzen elkaar op duurzame bouwopties en overleggen hoe we CO2-uitstoot kunnen vermijden. Het spel heeft ervoor gezorgd dat we samenwerken, strijdend voor een gezonder toekomstbeeld voor M4H.

Aan het einde van de speelsessie verzamelen we onze kaarten en tellen de punten bij elkaar op. Ik realiseer me dat dit meer is dan een leerzaam spel; het heeft me een dieper inzicht gegeven in wat klimaatneutraal bouwen echt inhoudt. De conclusie is duidelijk: het is haalbaar, maar vergt bewuste en vaak complexe keuzes. Willem sluit af met een korte reflectie: “Als we dit soort processen kunnen vertalen naar de echte wereld, maken we een kans om ons CO2-doel te halen.”

Na afloop spreek ik Joke nog even. Ze lacht tevreden terwijl ze haar score bekijkt. “Ik had nooit gedacht dat bouwen zoveel invloed had,” zegt ze. “Het spel heeft me echt anders naar mijn buurt laten kijken. Ik zie nu welke rol ik zelf kan innemen, door bewust te zijn van de keuzes die ik maak als bewoner.” Dit spel, dat begon als een middagje Monopoly voor gevorderden, heeft ons allemaal een spiegel voorgehouden.

Opheldering

Terwijl ik mijn spullen inpak, voel ik dat ik iets waardevols heb geleerd: het maken van duurzame keuzes begint bij bewustwording, bij een gesprek dat opent, bij een gedeelde verantwoordelijkheid. Dit spel heeft de potentie om nieuwe inzichten te creëren, niet alleen bij projectontwikkelaars, maar ook bij de gemeente, kunstenaars, bewoners, architecten en iedereen die zich bekommert om de toekomst van zijn leefomgeving.

Met een nieuwe blik op het gebied en veel informatie rijker loop ik het Keilepand uit. De zon heeft zich intussen verstopt achter de vele wolken. Terwijl ik terugkijk op het spel, bedenk ik dat de echte uitdaging pas nu begint. Dit spel heeft de eerste stap gezet door ons te laten zien wat mogelijk is. Nu is het aan ons om die mogelijkheden ook in de echte wereld waar te maken.