Elk jaar varieert het aantal leden van de bibliotheek. De ambitie van bibliotheken? De bibliotheek voor iedereen gratis toegankelijk maken, zodat nog meer mensen zich verbonden voelen met de bibliotheek. Het doel is om niet langer te spreken van leden, maar van betrokken gebruikers. Alles wat de bibliotheek onderneemt, draagt bij aan het creëren van een gemeenschap voor iedereen. De bibliotheken streven ernaar om het aantal verbonden gebruikers te verdubbelen van 4 miljoen naar 8 miljoen.
Waar zit dan het verschil tussen het aantal leden? Het verschil zit hem in dat jongeren van 0 tot 18 jaar gratis lid kunnen worden van de bibliotheek. Volwassenen zijn nog wel lid als ze boeken willen lenen, maar voor andere functies van de bibliotheek hoef je niet meer lid te zijn. We gaan van een klassieke uitleenbibliotheek naar een educatief maatschappelijke organisatie.
Volgens programmamanager Gisela Goos bij de Bibliotheek Theek 5, is het nog niet bekend dat de bibliotheek veel gratis diensten verleend. Zo kun je bij de bibliotheek ook terecht bij het IDO, Informatiepunt Digitale Overheid voor vragen over digitale zaken van de overheid. Bijvoorbeeld het aanvragen van een DIGI-D of het aanvragen van verschillende toeslagen. Voor overige digitale vragen als het werken met een random reader of het de besturing van een iPad kun je terecht bij het Digitaalhuis.
Theek 5 probeert via hun nieuwe beleidsplan meer mensen met de bibliotheek te verbinden. ‘In dit beleidsplan hebben wij 20 ambities opgesteld waar wij de komende jaren mee aan de slag gaan om nog meer betekenisvol bibliotheekwerk te verzorgen’, vertelt Goos. ‘Daarnaast hopen we dat ze onze bibliotheek steeds meer beschouwen als een laagdrempelige, fijne en veilige ontmoetingsplek. Taal is erg belangrijk voor onze ontwikkeling. Zo leveren bibliotheken bij aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen. Dit doen zij bijvoorbeeld door laaggeletterdheid te bestrijden of ervoor te zorgen dat mensen meer gaan lezen. Concreet zorgen we ervoor dat mensen anderen kunnen ontmoeten en aan diverse cursussen, taallessen en leuke, leerzame activiteiten kunnen deelnemen. Ook jongeren weten de stadsbibliotheken goed te vinden. Het is voor de studenten een fijne plek om te studeren,’ aldus Goos.
Per 1 januari 2026 treedt de nieuwe Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen (Wsob) in werking en daarin is onder andere de zorgplicht opgenomen. Door bezuinigen moeten inwoners van steden en dorpen steeds verder reizen voor een bibliotheek. Gemeenten en provincies zijn vanaf 2026 verplicht om te zorgen voor voldoende en volwaardige bibliotheken. Een volwaardige bibliotheek houdt in dat bibliotheken zich houden aan de vijf wettelijke taken: kennis en informatie beschikbaar stellen, mogelijkheden bieden voor ontwikkeling en educatie, stimuleren om te lezen, ontmoetingen en debatten organiseren en mensen laten kennismaken met kunst en cultuur.
Om te zorgen dat iedereen een volwaardige bibliotheek op redelijke afstand heeft, neemt het kabinet de volgende maatregelen: bibliotheken in gemeente die het hard nodig hebben krijgen extra geld, een wettelijke zorgplicht voor de gemeenten, online aanbod van boeken wordt groter en er komt meer geld vrij voor scholen om lezen te bevorderen.
Dataverantwoording
De dataset is samengesteld op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De tabel bevat informatie over het aantal bibliotheekorganisaties, collecties, uitleningen, gebruikers, en personeels- en exploitatiegegevens.
De gegevens zijn verzameld via enquêtering door de Koninklijke Bibliotheek (KB). Voor 2015 werd de dataverzameling uitgevoerd door de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB). De waarneming is integraal, waarbij alle openbare bibliotheekorganisaties in Nederland die aangesloten zijn bij de VOB, zijn meegenomen. Voor enkele bibliotheken waar gegevens (deels) ontbreken, zijn schattingen toegepast.
Naast kwantitatieve bronnen is er ook gebruikgemaakt van kwalitatieve bronnen. Dit omvat onder andere informatie van de Rijksoverheid. Bovendien heb ik een gesprek gevoerd met Gisela Goos over het nieuwe beleidsplan van de bibliotheken, wat aanvullende inzichten heeft opgeleverd voor de interpretatie van de gegevens.
