Social media, algoritmes en platenmaatschappijen gaan hand in hand in de muziekindustrie. Wat ooit een kans voor muzikale expressie leek, is dit nu veranderd in stijgende psychische druk voor de muzikant. Hoeveel ruimte blijft er nog over voor de creatieve vrijheid van de muzikant door al deze druk?

De muziekindustrie is door de jaren heen sterk veranderd. Waar je vroeger naar een platenwinkel ging om zo je favoriete muzikant te steunen, stream je nu nummers via verschillende streamingsdiensten. Streamingsplatformen zoals Spotfiy en Apple Music werden vanaf 2010  populair bij het grote publiek. Ook de komst van muziekdownloads droegen bij aan de daling in de verkoop van vinylplaten.en CD’s. Door de groei van de digitale platformen kregen algoritmes een steeds prominentere rol binnen de muziekindustrie. Hierdoor veranderde de manier, waarop muziek ontdekt en geconsumeerd wordt, volledig.

Algoritmes spelen een steeds belangrijkere rol. Zo wordt door algoritmes bepaald wat je voor muziek krijgt te luisteren op basis van de muziek die je eerder geluisterd hebt. Deze algoritmes zijn wiskundige formules die op basis van data patronen kunnen herkennen en informatie over jouw luistergedrag kunnen verzamelen. Door deze informatie te verzamelen, kunnen streamingsdiensten hierop inspelen door het maken van gepersonaliseerde afspeellijsten met jouw favoriete muzikanten. 

Voor de luisteraar en gebruiker van deze streamingsdiensten klinkt dit als muziek in de oren, maar voor de muzikant kan dit averechts werken. Een muzikant verdient namelijk ontzettend weinig per stream. Bij het streamingsplatform spotify is dit ongeveer €0,003 tot €0,005 per stream. Het grootste gedeelte gaat eerst naar de platenmaatschappij, waardoor de muzikant slechts een klein deel van de inkomsten over houdt. Hierdoor is het voor de muzikant moeilijk om rond te kunnen komen van alleen muziek. Het gevolg hiervan is dat muzikanten opzoek gaan naar strategieën om bij het publiek te kunnen opvallen en zo hoger in de hitlijsten te komen.

Muziekstrategieën

Om te kunnen opvallen als muzikant, moet je goed scoren binnen de hitlijsten. Veel platenmaatschappijen spelen hierop in door middel van verschillende strategieën. Zo wordt gekeken naar de smaak van het grote publiek en op basis hiervan, past de muzikant zijn of haar muziek aan. Daarnaast moet de muzikant ook aanwezig zijn op social media om publiek voor zich te kunnen winnen. Social-media Expert joey Scheufflers weet hier alles van. “Labels zorgen allereerst voor veel content op de social mediakanalen van de muzikant. De muzikant moet veel aanwezig zijn en ook een deel van het persoonlijk leven delen naast de muzikale content . De social media zorgen door de benodigde grote tijdsbesteding  voor veel psychische  druk bij de muzikant.

Niet alleen voor de muzikant die onder een label valt, kan deze strategie voor druk zorgen, maar ook voor de onafhankelijke muzikant die niet onder een label valt. Zo komt er niet alleen bij het maken van muziek druk op de muzikant, maar ook bij het uitbrengen en met name ook om te zorgen dat je opvalt. Volgens rapper Ikarus (pseudoniem; echte naam bekend bij de redactie) is het dan ook moeilijk om als onafhankelijke muzikant op te kunnen vallen bij het publiek. “Het is ontzettend moeilijk om als onafhankelijke muzikant door het publiek opgemerkt te worden. Alle grote namen vallen als eerste op in een algoritme, en hierdoor sneeuwen de kleine muzikanten onder.” Dit betekent dat onafhankelijke artiesten vaak zelf creatieve manieren moeten vinden om zichtbaar te blijven en hun muziek te promoten. Ook de rapper past dit toe.

Rapper Ikarus

Ikarus is muzikant in hart en nieren. Sinds zijn vijftiende is hij serieus bezig met het maken van muziek en dit is dan ook zijn grote passie. “Ik ben ondernemer en muzikant. Mijn passie ligt echt bij het maken van muziek en het ondernemerschap ben ik gaan doen om zo mijn muziek te kunnen financieren en mijn droom te kunnen waarmaken, namelijk muziek maken.”

Voor Ikarus is muzikale vrijheid enorm belangrijk. Volgens hem is het een proces dat echt bij het maken van muziek hoort. “Ik vind het mooi als mijn fans horen wat ik gemaakt heb en wat ik bedacht heb. Zo heb ik bij een concert in Parijs iedereen mijn muziek horen zingen en ik vond dit enorm waardevol. Je krijgt op deze manier echt waardering voor wat je maakt en bedenkt.” Niet alleen het eindresultaat van het creatieve proces is belangrijk volgens de rapper, maar ook de reis naar het eindresultaat toe. 

Concurrentiestrijd

Ikarus zet zijn muziek op streamingsdiensten maar verspreidt dit ook op verschillende social mediakanalen. Volgens Joey Scheuffler, social media-expert, is dit een slimme zet: “De social media platformen zijn cruciaal en onmisbaar voor een muzikant. Deze platformen hebben een ontzettend groot bereik en als je als muzikant meegaat met de trends, kun je zelfs viraal gaan en echt opvallen bij het publiek.”

Om mee te kunnen gaan met deze trends, vraagt dit veel werk van een muzikant. Ikarus kan hier over meepraten: “Inmiddels heb ik een heel team waarmee ik samenwerk. Social media bijhouden kost ontzettend veel tijd en ik denk dat veel mensen dit onderschatten. In het begin van mijn carrière was ik achttien uur per dag bezig met alles rondom muziek, denk hierbij aan nummers bedenken en social media bijhouden.” Deze toewijding is volgens Scheuffler passend binnen de muziekindustrie en veel muzikanten passen hun muziek aan om op te vallen. Dit doen ze door het refrein in te korten en een pakkend begin te creëren in het nummer. Ikarus begrijpt waarom andere muzikanten dit doen, maar zal dit zelf echter nooit toepassen: “Ik wil zelf gewoon maken wat ik leuk vind en wat mijn fans leuk vinden. Ik wil zelf kunnen bepalen waar ik aandacht aan besteed in een nummer.”

Social media en platenmaatschappijen zijn niet alleen een manier om luisteraars te krijgen, maar er zit ook een keerzijde aan. Er kan een concurrentiestrijd ontstaan als het gaat om hoog binnen te komen in de hitlijsten van populaire streamingsdiensten.  De druk om hoger dan de concurrent in de hitlijsten te komen, kan zorgen voor beperking van de creativiteit van muzikanten. Artiesten gaan zich meer focussen op wat wel en niet werkt bij het publiek, om zo een hoge positie te kunnen bemachtigen. Ook Ikarus heeft deze concurrentiestrijd een tijd geleden meegemaakt. 

De concurrentiestrijd laat zien hoe groot de impact van social media is op de muziekindustrie. Uit cijfers van Statista blijkt dat social media wereldwijd steeds groter worden bij het grote publiek en dit maakt pas echt duidelijk hoeveel mensen hier gebruik van maken. Ongeveer de helft van de wereldbevolking gebruikt social media en dit aantal blijft elk jaar groeien. “Wanneer muzikanten hun muziek gaan aanpassen en meegaan met de trends, zorgt dit ervoor dat zij wel meer dan een miljoen mensen of meer kunnen bereiken”, vertelt Scheuffler. 

Grafiektoelichting

In de bovenstaande grafiek is een stijging te zien als het gaat om aantal social mediagebruikers wereldwijd. De cijfers beginnen in het jaar 2017 en eindigen in het jaar 2028. De jaren 2025 tot 2028 zijn voorspellingen en deze cijfers zijn niet volledig accuraat, aangezien het een voorspelling weergeeft. De stijgende lijn laat een goed beeld zien van de groei van social mediagebruikers en hoe groot deze platformen precies zijn. In 2023 was het wereldwijde gebruik van social media ongeveer 59%. De grafiek begint vanaf het jaar 2017. Vanaf dit jaar kwam er een nieuwe social media platform, te weten  TikTok . Daarnaast  groeide Instagram dit jaar explosief. In de jaren 2025 tot 2028 zal dit aantal gebruikers, zoals te zien is in de grafiek, alleen maar stijgen. Dit komt doordat in de minder ontwikkelde regio’s de internetverbindingen steeds beter en toegankelijker worden. Verder zullen er meer goedkope smartphones en andere mobiele apparaten geproduceerd worden, waardoor het makkelijker is om toegang te krijgen tot de social media platformen. 

Uitdagingen

Niet elke muzikant is gevoelig voor de druk van algoritmes van groeiende social mediakanalen en streamingsdiensten,. Veel muzikanten houden echter wel rekening met algoritmes bij het creëren van nieuwe muziek. “Het verschilt echt per muzikant hoe hij of zij met deze druk omgaat, maar veel muzikanten voelen dit wel. Ze willen muziek maken dat voornamelijk scoort en verliezen hierbij hun visie. Veel van hen gaan zich richten op het maken van momenten die binnen enkele seconden de aandacht van de luisteraar pakken. Dit kan leiden tot minder complexiteit in de nummers. Ook wordt de structuur van een nummer aangepast om zo de aandacht van de luisteraar te behouden. Voor veel artiesten is dit een uitdaging”, legt Scheuffler uit. 

Een andere uitdaging voor muzikanten is dat ze geld moeten verdienen om rond te kunnen komen. Dit geldt zowel voor onafhankelijke muzikanten als muzikanten die onder een platenmaatschappij vallen. De interne strijd voor de muzikant speelt zich op het volgende gebied af: geld verdienen en maken wat je zelf leuk vindt. Veel muzikanten kiezen er dan ook voor om in te spelen op trends van social media en mee te gaan met het mainstream publiek om zo geld te kunnen verdienen, in plaats van maken waar hun passie ligt met de kans op inkomsten missen. Deze commerciële druk speelt een rol als het gaat om creatieve vrijheid binnen de muziekindustrie. 

Balans zoeken

De creatieve vrijheid verschilt per muzikant. Veelal hangt dit af van het type muzikant. Een onafhankelijk artiest heeft vaak meer vrijheid dan een muzikant die onder een platenlabel valt. Voor een onafhankelijke artiest is het vaak moeilijker om te kunnen opvallen vanwege het gebrek aan een grote achterban en door de beperkte middelen zoals geld en een productieteam. Daarentegen heeft de onafhankelijke muzikant vaak meer vrijheid door het ontbreken van de druk van platenmaatschappijen. 

De druk op muzikanten komt niet alleen door social media algoritmes en de algoritmes van streamingsdiensten, maar ook door platenmaatschappijen. Deze hebben commercieel belangen bij de muziek van de artiest. Dit kan de creatieve vrijheid van een muzikant beperken.

Daarnaast speelt het commercieel belang van een muzikant zelf ook een grote rol.  De druk om geld te blijven verdienen, kan muzikanten dwingen muziek te maken die aansluit bij populaire trends of de voorkeuren van algoritmes, in plaats van hun creatieve passie te volgen. Deze druk maakt het voor muzikale artiesten lastig om hun eigen stijl te behouden. 

Elke situatie van een artiest is verschillend en de druk op hun creatieve vrijheid varieert . Voor de één is er veel ruimte om muziek te maken zoals hij of zij dat wil, terwijl voor een ander deze vrijheid beperkt wordt door commerciële belangen van platenlabels, social media en streamingsdiensten. Het blijft voor de muzikant een uitdaging om balans te vinden tussen commercie en het volgen van hun passie.

Dataverantwoording

De gebruikte cijfers zijn afkomstig van Statista. Deze bron verzamelt gegevens van andere bronnen zoals internationale organisaties, overheden en erkende onderzoeksinstituten. Statista controleert alle gegevens zorgvuldig met behulp van interne experts en professionals die gespecialiseerd zijn in het analyseren en verzamelen van data. 

De bron maakt gebruik van erkende statistische modellen om zo voorspellingen te kunnen doen voor in de toekomst. Dit zijn wetenschappelijk onderbouwde technieken die bewezen zijn in de praktijk. Deze voorspellingen zijn vaak gebaseerd op historische data, oftewel wat er in het verleden is gebeurd. Door te kijken naar de trends in deze data, kunnen ze een goed idee krijgen van wat er in de toekomst waarschijnlijk zal gebeuren.