Bij bodybuilding wordt gauw de koppeling gemaakt met opgepompte spieren en dikke aderen bij mannen. Echter is de sport al sinds de jaren tachtig ook toegankelijk voor vrouwen. Ondanks dat de Ms. Olympia in 2025 veertig jaar bestaat, lijkt de tendens richting vrouwelijke bodybuilders nog altijd niet gelijk ten opzichte van de mannen.

In de bodybuilding gaat het om de spiermassa van de mens te vergroten en te maximaliseren in combinatie met een zo’n laag mogelijk vetpercentage. Dit kan op een natuurlijke manier of door middel van anabole steroïden, waardoor je nóg meer kunt groeien en bereiken met het lichaam. Voor natureldeelnemers bestaan ook normale wedstrijden en competities in verschillende klasse, zoals leeftijd of categorieën op basis van fysiek. Enkele voordelen die anabole steroïden kunnen bieden zijn dat zij fysiek veel meer kunnen bereiken dan naturelbodybuilders door een hoger testosteronlevel. Echter lopen zij een groter risico om gezondheidsnadelen te ervaren als hartproblemen, verhoogde bloeddruk of hormonale onevenwichtigheden. Een jury bepaalt uiteindelijk hoe goed het lichaam per deelnemer scoort. Het uiteindelijke resultaat per deelnemer hangt van factoren als training, voedingspatroon en zelfs het poseren op het podium.

Voordat bodybuilding echt tot sport werd omgetoverd, was er in het verleden al aandacht voor de fysieke aspecten van het menselijke lichaam. In de tijd van de Grieken en de Romeinen werd de nadruk gelegd op de fysieke fitheid en waren lichamelijke inspanningen door middel van sport een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven. Ook werden in de tijd van de oude Grieken en Chinezen competities georganiseerd waarbij het liften van zware stenen een onderdeel was, een soort voorloper van bodybuilding. Echter waren die sporten vooral gericht op mannen.

Pas in 1980 werd de Ms. Olympia-competitie georganiseerd, een belangrijk onderdeel van de Joe Weider’s Olympia Fitness & Performance Week, die jaarlijks in de Verenigde Staten wordt georganiseerd en een van de meest prestigieuze podia biedt in de wereld van bodybuilding. Toch heerste er in die tijd een enorm stigma rondom vrouwen die spieren wilden kweken: het werd niet als vrouwelijk beschouwd en leidde vaak tot negatieve reacties ten opzichte van vrouwen die aan krachttraining deden. Doris Barrilleaux was een van de pioniers die de barrière doorbrak en liet  zien dat ook vrouwen sterk en gespierd kunnen zijn. Ondanks de beeldvorming van die tijd zorgde Barrilleaux voor verschuiving binnen de bodybuildingcultuur en kan worden bestempeld als grondlegger van de vrouwelijke bodybuildingacceptatie. Tot op de dag van vandaag worden wedstrijden georganiseerd voor vrouwelijke bodybuilders door gerenommeerde bonden als de IFBB, de INBA en de WNBF.

Maar in hoeverre bereikt die normalisering het algemene publiek? Uit onderzoek van de La Trobe University in 2013, meer dan dertig jaar na de intrede van de Ms. Olympia-competitie, ervaren vrouwen in de bodybuilding nog altijd verschillende uitdagingen omtrent zelfbeeld en beeldvorming vanuit de maatschappij, terwijl mannen daar geen last van hebben. ‘Genderongelijkheid is eigenlijk ontstaan bij de ontwikkeling van de moderne sport wat in de 19^e eeuw vooral is uitgevonden door en voor mannen’, vertelt Agnes Elling, expert op het gebied van sociale ongelijkheid en sekse in de sport. ‘Bij vrijwel alle activiteiten die we sport noemen, hebben mannen een voordeel ten opzichte van vrouwen. Dat betekent niet dat alleen in de deelname dat er ongelijkheden waren, maar ook de waardering, betaling en de zeggenschap over sport. Daar zit in de afgelopen jaren wel een ontwikkeling in.’

Naturel bodybuilder Willie Heuser is al tien jaar aan de sport verbonden. Als zij al negatieve reacties krijgt, gaat het vooral over haar leeftijd en zit er vooral een subjectieve laag over. Ook zij erkent dat de aandacht en waardering voor vrouwelijke bodybuilders flink achterloopt in vergelijking met de mannen. ‘De meeste aandacht in de sport gaat altijd naar de mannen, want die zijn wat imposanter om te zien’, vertelt ze. ‘Als je als vrouw aan naturel bodybuilding doet, val je sowieso minder op dan de mannen. Ook bij de professionele tak liggen de bedragen veel hoger dan bij de dames, terwijl zij ook enorm hard trainen. Maar je ziet het bij alle sporten. Dat is wel aan het draaien de laatste jaren.’

Esthetische maatstaven

Waar zit nog meer de ongelijkheid in tussen beide genders? De vervelende opmerkingen leiden tot uitdagingen bij de vrouwelijke bodybuilders zelf over hun eigen zelfbeeld en hoe de maatschappij naar hen kijkt. Onderzoek wees uit dat vrouwelijke bodybuilders in sociaal isolement raken, continu hun keuzes voor het deelnemen aan deze sport moeten verantwoorden aan anderen en  angstgevoelens uit druk kunnen ervaren wat in sommige gevallen overslaan tot stressmomenten. Daarnaast bleek uit onderzoek van Universiteit Leiden in 2023 dat vrouwelijke bodybuilders nog steeds geseksualiseerd worden. Naast het voldoen aan de sportieve verwachtingen, wordt er ook gelet op de sociale verwachtingen vanuit het publiek. De mannen hebben daar geen of minder last van en daar heeft Elling wel een verklaring voor. ‘Bij vrouwen in de sport is het altijd zo geweest dat het heterosexy moet zijn’, stelt zij. ‘Een vrouw hoort dan niet te gespierd te zijn, want dan lijkt het mannelijk. Dat is wel enorm veranderd, want je hebt wel bodybuilders die zijn opgepompt, maar je hebt nog steeds een grote groep mensen die het niet bij vrouwen vindt passen. Daar zijn die aparte categorieën voor nodig.’

Bij sport moet het vooral gaan over de sportprestaties. Echter is bodybuilding een jurysport waardoor een selectie aan mensen bepalen wie er wint. Door de esthetische rand van bodybuilding is het volgens Elling niet helemaal gek dat vrouwen toch worden beoordeeld op hun vrouwelijk uiterlijkkenmerken. ‘Bij andere sporten zou het daar helemaal moeten toedoen, wat wel gebeurt. Bij bodybuilding is het extra ingewikkeld omdat het juist een esthetische jurysport is. De sport is een voorbeeld dat in extremen laat zien waartoe vrouwenlichamen in staat zijn. Een gemiddelde bodybuildster is misschien gespierder dan een gemiddelde man en die dagen bepaalde gendernormen uit, ook als ze niet super gespierd zijn. ‘Mensen denken dat je bij bodybuilding echt een massa aan spieren nodig hebt’, aldus Heuser. ‘Dat is alleen maar in bepaalde klassen. Ik doe mee aan de bikiniklasse en daar mag je eigenlijk al niet te gespierd zijn. Als mensen dan bij vrouwelijke bodybuilders meteen denken dat die vrouwen geen vrouwen meer zijn en het te gespierd is, dan denk ik dat mensen al een bepaald beeld voor ogen hebben over de sport.’

Een volledige kentering voor gendergelijkheid in de sport wordt lastig, maar is in de afgelopen jaren steeds meer verbeterd. Zo kreeg het vrouwenvoetbal meer aandacht toen de Oranje Leeuwinnen in 2017 het Europees Kampioenschap wonnen en heel voetballend Nederland met zich meekreeg. Hier speelde de media ook een belangrijke rol in. Echter als we kijken naar vrouwelijke sporters in vergelijking met mannen, zijn er nog steeds scheve verhoudingen omtrent gelijke representatie. De Franse Universiteit van Grenoble concludeerde in 2017 dat er amper media-aandacht is voor vrouwelijk bodybuilders. Zo zijn er ook weinig media als tijdschriften die hen van aandacht voorzien. Ook is de manier waarop mannelijke atleten worden afgebeeld op een manier waardoor vrouwen hen bewonderen. Toen de vrouwelijke tak van bodybuilding in de jaren tachtig opkwam, beeldde de media hen op een afschrikwekkende en ongewone manier uit. Dit droeg bij aan een negatieve kijk op vrouwen die deden aan bodybuilding.

 

Mediarepresentatie

Hoe doen de media dat nu met vrouwelijke sporters? In sportprogramma’s lijkt er nog steeds weinig aandacht te zijn voor vrouwen. Zo publiceerde het Commissariaat van de Media in 2024 een onderzoek naar vrouwenrepresentatie in sportprogramma’s slechts zeventien procent bedroeg. Dat er geen aandacht is voor vrouwensport in Nederland is namelijk niet waar. Women Inc. stelde in onderzoek vast dat 84 procent van de Nederlandse sportliefhebbers interesse hebben in vrouwensport en 66 procent minstens een sport die vrouwen beoefenen met interesse volgen. ‘Als een vrouwen bij mijn bodybuildingbond (INBA) als sportvrouw van het jaar gekozen wordt, komt het wel voor in krantenartikelen’, zegt Heuser. ‘De aandacht is er wel, maar er is nog steeds zo weinig kennis over. ’

Ondanks dat de aandacht er is vanuit de media, blijft er een stigmatiserend beeld rondom vrouwelijke bodybuilders en überhaupt vrouwen die sporten. UNESCO publiceerde in 2019 een rapport waarin zij concludeerden dat nieuwsmedia hier een rol in spelen. Zij beweerden dat  stereotypen kunnen ontstaan door de manier waarop media sporters in beeld brengen. Zo worden mannen als sterk, onafhankelijk en dominant geportretteerd. Bij vrouwen blijft de focus gericht vaak op hun uiterlijk, leeftijd of zelfs gezinsleven. Ook stelt een onderzoek van de Laurentian University en de Universiteit van Alberta dat media bij vrouwelijke sporters vooral zich richten op de verfraaiing van het vrouwelijk uiterlijk. Een reden hiervoor is het lage aantal vrouwen in de sportjournalistiek, waar in de loop der jaren wel een verandering is gekomen. Echter is het mogelijk te stellen dat media de beeldvorming van het grote publiek heeft bepaald omtrent hoe vrouwelijke sporter en bodybuilders gezien worden en waar zij hen op toetsen. Er zijn ook diverse categorieën in (vrouwelijke) bodybuilding waarbij niet iedereen volledig opgepompte spieren heeft. ‘Je hebt de naturel manier en de manier met bevorderende middelen’, zegt Heuser. ‘Als mensen denken aan bodybuilding gaan ze meteen uit van bijvoorbeeld een Arnold Schwarzenegger. Van die opgepompte spieren jongens. Iedereen denkt dat je massa aan spieren moet hebben, maar dat is maar in bepaalde klassen.’

Mogelijkheden en kansen

Sport is vooral door en voor mannen ontwikkeld en de beeldvorming over vrouwen is nog altijd scheef in vergelijk met die over mannen. Kan er nog na zo veel jaren een verandering van het beeld plaatsvinden? ‘Het is eigenlijk niet mogelijk’, vertelt Elling. ‘Dat is eigenlijk het ingewikkelde van de sport in vergelijking met andere takken van de samenleving. Daar doen mannen en vrouwen hetzelfde en worden zij daarop gelijkwaardig beoordeeld. Bij sport zou je het helemaal moeten reconstrueren waar vrouwenlichamen veel meer kans hebben om te winnen. Of het zal om andere dingen moeten draaien. Dat is niet mogelijk en de een na beste mogelijkheid is om zoveel mogelijk vrouwen evenredig belonen en aandacht geven. Vrouwen zullen in de huidige takken van sport met de huidige voorwaarden mannen nooit voorbij kunnen streven.’

Een dergelijke oplossing kan zijn om mannelijke sporters minder aandacht te geven, maar door de gevoeligheid ervan lijkt dat een illusie. Elling: ‘Dat is gevoelig en gaat niet gebeuren. Het gaat verder dan alleen de media-aandacht, maar dat is een belangrijk onderdeel en speelt met veel aspecten mee. Uiteindelijk gaat het om economische en dat hangt sterk samen met de media-aandacht. Het is een systeem waarbij meer media-aandacht er meer geld omgaat en kunnen er meer mensen professionele sporters zijn. Dat is opgezet rondom de mannensport, ook in de bodybuildingwereld.’ Naast meer representatie vanuit de media kan ook communicatie vanuit de bodybuildingbonden een belangrijk onderdeel vormen. ‘Zowel in beeld als in tekst kunnen zij in publicaties mannen en vrouwen gelijkwaardige aandacht geven.’

Meer gelijke aandacht kan de beeldvorming rondom vrouwelijke bodybuilders veranderen, maar een zekerheid kan daar niet gegeven over worden. ‘Mensen zullen er mee bekend zijn en dat het er toedoet’, vertelt Elling. ‘Het wordt dan meer genormaliseerd, maar er zullen altijd mensen zijn die denken dat het niet bij vrouwen past.’ Willie Heuser geeft aan dat vrouwen bodybuilding ook elegantere klassen wat meer is dan het hebben van de grootste biceps en triceps. ‘Ik doe mee aan wedstrijden in de bikiniklasse, waar je elegant over het podium loopt en je van je beste kant laat zien. Je staat daar niet je biceps en triceps aan te spannen. En als mensen aan vrouwelijke bodybuilders denken, dat wel voor ogen hebben. Ik kan me dan wel voorstellen dat zij het dan minder vrouwelijk vinden. Dat is een verkeerd beeld wat mensen hebben, omdat ze aan die klasse denken terwijl er meer klassen zijn waar de lichamen minder hard en gespierd zijn.’

Ondanks die categorieën zijn ook in de reguliere bodybuildingklasse vrouwelijkheid te zien, ook al denkt het grote publiek van niet. ‘Ashley Kaltwasser heeft meerdere keren de normale Olympia gewonnen. Zij is het toonbeeld van vrouwelijkheid, maar waarschijnlijk kent niemand haar’, stelt Heuser. ‘Heel veel andere vrouwen in die klasse zien er ook zo uit.’ Om alle ongelijkheid in aandacht en beeldvorming recht te trekken, moeten verschillende offers gemaakt worden waardoor het onwaarschijnlijk lijkt alsof het ooit helemaal goed komt. ‘Als je het gelijk wil trekken moet je veel dingen veranderen’, aldus Elling. ‘Maar minder media-aandacht voor mannen betekent ook minder inkomsten. Je ziet dat er veel beweging is op dat gebied en het proces doorgaat, maar het zal nog wel heel lang duren. Deze discussie speelde dertig jaar geleden ook en ik denk dat we het hier over dertig jaar ook nog steeds over hebben. Maar misschien zullen we dan ook weer een paar stapjes verder zijn.’