Sinds 1 juli 2022 is de Wet Handhaving Kraakverbod van kracht. Dit maakt het uitoefenen van kraken strafbaar. Het Openbaar Ministerie is het bevoegd gezag voor strafrechtelijke ontruimingen.
Merel (22) woont momenteel in een Utrechts kraakpand en richtte de Carwash Gallery op. Een ontmoetingsplek waar kunst en muziek centraal stond. Vanwege ontruiming is die plek in oktober 2024 gesloopt. Merel is naast een kraker ook ondernemer en kunstenaar. Zelf noemt ze zich activist: “Activisme gaat vaak over kritiek op de huidige gang van zaken, op sociaal maatschappelijk en politiek gebied. Vaak komt deze kritiek van mensen die hopen op verandering, verandering om de wereld een betere plek te maken.”
Ondanks het verbod op kraken blijft leegstand een significant probleem. Op 1 januari 2021 stonden ruim 60.000 woningen langer dan een jaar leeg. In 2022 waren er in Amsterdam alleen al 19.000 leegstaande woningen (VPRO). De aanhoudende woningnood heeft geleid tot een heropleving van de kraakbeweging. Volgens het NRC stonden er in 2024 228.700 panden leeg in Nederland, waarvan 88.150 al langer dan een jaar. Deze situatie heeft ertoe geleid dat een aanzienlijk deel van de Nederlanders vindt dat kraken weer legaal moet worden zolang er krapte op de woningmarkt blijft (AD).
Knokploegen
Bernd Scheffer, adviseur Openbare Orde en Veiligheid van de gemeente Utrecht schrijf in zijn raadsbrief op 1 februari 2024 het volgende: “in Utrecht is er weinig kans op ontruiming met risico op openbare ordeverstoringen, vaak via overleg met krakers wordt er een oplossing gevonden.”
Toch houden Merel en haar mede bewoners van het pand aan de Biltstraat altijd rekening met uitzetting. Zo kan de politie binnenvallen, maar ook zogeheten knokploegen. Deze knokploegen vaak bestaande uit huiseigenaren, ingehuurde beveiligers of sympathisanten gebruiken geweld of intimidatie om krakers uit panden te verdrijven. Toch houd Merel goede moed in haar gekraakte stulpje van vier aangrenzende panden. Het is dan ook niet gek dat goede vriendin Emilie haar omschrijft als ‘krachtig naïef.’
“Wat Merel zo goed kan, is het in de praktijk brengen van vage concepten. Sinds Merel actief is in het kraken is deze praktijk geëxplodeerd. Ze weet energie te putten uit het onbekende, zonder aannames of voordelen. Zelf zou ze nooit toegeven hoe goed ze hierin is geworden.”
Zelf doen
Anders kunnen en durven denken dan de norm is belangrijk volgens Merel, iets dat je een echte activist, kunstenaar of ondernemer maakt. Niet zomaar meegaan met ‘zo is het nou eenmaal’, voegt ze daaraan toe. Deze actieve manier van handelen naar idealen is een mindset die niet overal de ruimte krijgt, vertelt ze. Juist is die ruimte hard nodig om iets nieuws en creatiefs te kunnen bedenken. Deze ruimte wordt volgens haar beperkt door het huidige systeem, maar dat weerhoudt activisten als haarzelf niet: “We doen ons best om die ruimte toch wel op te zoeken, en anders, zelf te creëren.” Volgens Merel is dit proces van maatschappelijk-anders-denken net zoals het creatieve proces als het maken van een kunstwerk.
Nadat de Carwash Gallery gesloopt werd in oktober 2024 richtte Merel haar volgende project op genaamd Het Plukuis, haar huidige onderkomen. Het grote pand aan de Biltstraat heeft zich gehuisvest voor een groep jonge creatievelingen. Alle koppen staan dezelfde kant op en voor het gezegde ‘het is zoals het is’, zijn ze allergisch. Het Plukhuis is een clubhuis voor iedereen die kennis wil maken en zich in wil zetten voor een betere wereld of voor diegene die dit al aan het doen zijn.
Het is een plek dat leeft, groeit en creativiteit ademt. Het pand roept direct de aandacht door de politiek-gerichte spandoeken die voor de ramen zijn opgehangen. Binnen is het chaos op de meest georganiseerde manier. Muren zijn beschilderd en in de gezamenlijke ruimte op de eerste verdieping staat een verzameling mismatched meubels. In iedere hoek lijkt iets in progressie te zijn. De sfeer is huiselijk en levendig, zo lopen er mensen van buitenaf in en uit. “Wil je koffie?”, klinkt het dan.
“De basis is dat we tegen alle vormen van onderdrukking zijn, van mens, dier en natuur”, vertelt ze. Vanuit die basis kan de wereld volgens Merel velen kanten op.
Wereldbeeld
“Als ik denk aan kraken denk ik aan heremietkreeften die op de zeebodem legen schelpjes vinden en hier intrekken.” Emilie omschrijft haar goede vriendin Merel als sterk genoeg om zacht te blijven. Ze vertelt verder, “In de biologie noemen we dit symbiose – wanneer iemand profijt heeft bij het bestaan van een ander.” Emilie vind dat in de huidige maatschappij het teveel draait om het individu.
De manier waarop het wereldbeeld op school al vroeg word gevormd stoort Merel. “Hierin ontbreekt voor mij de waardering van het sociale en creatieve denken. Filosofie en kunst lijken extraatjes, terwijl ze in mijn ogen essentieel zijn voor de ontwikkeling van een mens om zich onderdeel te voelen van de wereld.”
In het centrum van Utrecht richt Merel met haar collectief een sociaal cultureel en politiek centrum op, waarin aanvulling of een alternatief wordt aangeboden op het algemene curriculum. “Daar waar het in onze ogen tekortschiet of grofweg de verkeerde informatie verschaft, proberen wij educatie opnieuw uit te vinden.” In deze nieuwe educatie mogen mensen volgens Merel zelf onderzoeken hoe de wereld in elkaar zit, in plaats van dat er een bepaalde realiteit wordt voorgeschoteld. Creativiteit is voor deze nieuwe uitvinding de basis. Praktisch is dit het zelf organiseren van lezingen, evenementen en workshops.
Basisbehoefte
“In Merel’s ogen verdient iedereen een basisbehoefte,” vertelt Emilie verder. “Hoe kunnen we verwachten dat iemand meedraait in de samenleving wanneer sommige moeten vechten om te overleven? Merel schept een eigen ecosysteem waar zij in voorkomt.” Emilie beschrijft dit ecosysteem als, vaak lastig: individualiteit is voorspelbaar en controleerbaar, symbiose niet.
Wat mensen in het ecosysteem van Merel terugkrijgen is menselijkheid, verantwoordelijkheid, ruimte en een realisatie van invloed. Deze manier van leven vergelijkt Emilie met: niet plannen wat er moet gebeuren, maar ervaren en bijschaven.
“Of ik mij ooit zorgen om Merel maak? Jawel, maar ook niet echt. Ik heb geleerd dat dat geen zin heeft. Het enige waar ik mij tegenwoordig nog zorgen over maak bij Merel is dat ze pas kan rusten als de hele wereld samenwerkt en zien hoe rijk het leven eigenlijk al is. Om zich vervolgens alsnog voor het hoofd te slaan, omdat ze dingen sneller had willen tegenkomen, uitvinden en doen.”
Terwijl we door Utrecht lopen ziet Merel naast een druk kruispunt een hoop zand liggen, terwijl iedereen op zichzelf gericht is en de spits lijkt te beginnen loopt ze ernaar toe. Ze ziet een kans, zonder aarzeling hurkt ze en begint met haar handen vormen in het zand te maken.
