Hoe voed je een kind op in een wereld vol dierlijke producten? Steeds meer ouders kiezen ervoor om hun kinderen veganistisch op te voeden. Een keuze die soms vragen oproept over gezondheid, sociale druk en opvoeding. In deze productie duik ik in de feiten en mythes van een veganistisch dieet bij kinderen met een diëtist, drie persoonlijke verhalen van gezinnen die allemaal een aanpak hebben en de oorsprong van het hedendaagse veganisme. 

Minidocu: Plantbaby’s

Hoe voed je een kind veganistisch op? Drie gezinnen nemen ons mee in hun dagelijks leven en delen hun persoonlijke ervaringen, van eetgewoontes en sociale uitdagingen tot de waarden die zij hun kinderen meegeven. Ontdek hoe zij deze leefstijl in de praktijk brengen.

Een kind veganistisch opvoeden: kan dat wel?

Hierover spreek ik met Lisa Steltenpool, diëtist gespecialiseerd in veganistische voeding.

Wat moet een veganistisch kind eten?

Het belangrijkste bij een kind is dat ze alle voedingsstoffen binnenkrijgt die nodig zijn voor een gezonde groei en ontwikkeling. Als dit niet het geval is, kan dit een blijvende invloed hebben op de ontwikkeling van het lichaam en de hersenen, met problemen die de rest van hun leven aanwezig zullen zijn. Daarom is het cruciaal dat er goed wordt gelet op wat kinderen eten, ongeacht of het dieet veganistisch is of niet. 

Volgens Lisa geldt dit voor vrijwel alle essentiële voedingsstoffen. Als een kind veganistisch eet, moeten dierlijke producten worden vervangen door plantaardige alternatieven. Zo kan koemelk vervangen worden door verrijkte plantaardige melk, vlees door vleesvervangers en peulvruchten, en vis uit algenolie. Een van de belangrijkste aandachtspunten bij een veganistisch dieet is vitamine B12, die standaard aangevuld moet worden via supplementen of verrijkte producten. Vitamine B12 speelt een cruciale rol in de aanmaak van bloedcellen. Omega-3 komt normaal voor bij vis, wat echter niet aan de vis zelf ligt, maar door de algen die ze eten. Veganisten kunnen dit dus makkelijk krijgen door middel van algenolie. Dit is belangrijk voor de hersenontwikkeling. Dit zijn de twee voedingsstoffen die Lisa aanraadt om als extra supplement te nemen, aangezien de rest makkelijker te krijgen is uit plantaardige voeding. 

Uiteindelijk draait alles om variatie. Kinderen moeten gevarieerd eten om alle benodigde voedingsstoffen binnen te krijgen. Maar is dat zoveel moeilijker dan bij kinderen die ook dierlijke producten eten? Volgens Lisa is dat niet zo. Iedereen kan een tekort aan voedingsstoffen ontwikkelen van jong tot oud. Voor kinderen is dit echter extra belangrijk vanwege hun groei en ontwikkeling. Zo kan een tekort aan jodium bijvoorbeeld leiden tot groeivertraging. Maar dit soort tekorten komen ook voor bij niet-veganistische kinderen. Het komt er dus vooral op aan dat ouders aandacht besteden aan wat hun kinderen eten.

De voordelen van een veganistisch dieet bij kinderen

Een veganistisch dieet biedt zelfs gezondheidsvoordelen. Plantaardige voeding bevat gemiddeld minder calorieën, minder verzadigd vet en meer vezels dan dierlijke producten. Vezels zijn essentieel voor een gezond darmmicrobioom: de bacteriën in je darmen die bijdragen aan een goede spijsvertering. Een divers darmmicrobioom, dat gestimuleerd wordt door plantaardige voeding, verlaagt op de lange termijn het risico op overgewicht, allergieën, diabetes en andere ziektes.

Mensen die veel dierlijke producten eten, hebben vaak een minder divers darmmicrobioom. Dit betekent niet dat een veganistisch dieet automatisch gezonder is, maar het biedt wel unieke voordelen als het goed is samengesteld. Bovendien kan het ouders stimuleren om creatiever te worden met recepten, wat kinderen helpt om meer verschillende smaken en voedingsmiddelen te leren waarderen.

Veganisme vroeger en nu

De opvattingen over een veganistisch dieet voor kinderen zijn in de afgelopen decennia sterk veranderd. Waar artsen en diëtisten vroeger vaak sceptisch waren, is hun houding tegenwoordig veel relaxter en meer accepterend. In de jaren ’80 was er bijvoorbeeld het macrobiotische dieet, dat veel plantaardig voedsel bevatte. Kinderen die dit dieet volgden, hadden vaak ernstige tekorten omdat belangrijke voedingsstoffen simpelweg werden weggelaten. Tegenwoordig is er veel meer kennis beschikbaar over voeding, en het aanbod van producten in supermarkten is sterk toegenomen. Lisa benoemt het eerder overvoeding dan ondervoeding. 

Dat illustreert ze met een persoonlijk voorbeeld. Twintig jaar geleden waren er in de supermarkt slechts drie vegetarische vleesvervangers te vinden, waarvan twee niet te eten waren. Nu zijn er schappen vol veganistische producten. Echter zijn niet alle producten even voedzaam; zo bevatten bijvoorbeeld visvervangers vaak weinig voedingsstoffen. Gelukkig zijn er voldoende alternatieven die wel alle benodigde voedingsstoffen leveren, zoals tofu, tempeh en verrijkte vleesvervangers.

Sociale en praktische uitdagingen

Een praktische uitdaging wat Lisa benoemt is dat kinderen vaak moeilijke eters zijn. Producten als bonen en linzen zijn heel voedzaam, maar het lusten ervan is een andere kwestie, die niet aan het veganisme zelf ligt. 

Een ander obstakel waar ouders tegenaan lopen, is het uitleggen van veganisme aan hun kinderen. Voor kinderen die thuis veganistisch eten, is dit volledig normaal. Maar zodra ze op school komen, zien ze dat andere kinderen vleeswaren of kaas op hun boterham hebben. Hoe leg je dat uit aan een kind? Veel ouders maken gebruik van kinderboekjes die op een luchtige en begrijpelijke manier uitleggen waarom er thuis alleen maar “plantjes” worden gegeten. De harde realiteit van de vlees- en zuivelindustrie is echter een verhaal voor later, wanneer kinderen oud genoeg zijn om het te begrijpen. Daarom benadrukt Lisa dat is ook een van aspecten is waar zij het meest mee worstelt. 

Ook op scholen en kinderopvanglocaties zijn er uitdagingen. Hoewel sommige locaties ervoor zorgen dat er bij traktaties altijd veganistische opties beschikbaar zijn, verschilt het beleid sterk per school. Volgens Lisa zou het eenvoudig opgelost kunnen worden door standaard plantaardige alternatieven aan te bieden wanneer daar vraag naar is.

Vooroordelen en misverstanden

Voor veel mensen klinkt een veganistisch dieet voor kinderen erg heftig. Lisa begrijpt dit vooroordeel, zeker als mensen denken dat een veganistisch dieet vooral betekent dat kinderen veel dingen niet mogen eten. Maar volgens haar komt dit vooral door een gebrek aan kennis. Haar eigen kinderen eten alles wat andere kinderen ook lekker vinden: van pannenkoeken tot ijsjes, maar dan in een plantaardige variant. Lisa had eigenlijk verwacht dat er meer kritiek zou zijn dan er nu is. Als mensen toch commentaar geven, is er echter voldoende onderbouwing om uit te leggen waarom men kiest om geen dierlijke producten te eten. Zeker voor ouders die bewust hebben besloten zelf veganistisch te leven.

Lisa merkt op dat veganisme ook snel de schuld kan krijgen. Zo was er bijvoorbeeld in 2022 een tragisch geval waarin een 18 maanden oud kind uit Florida overleed door een extreem eenzijdig dieet van alleen fruit en groenten. Hoewel dit voedsel veganistisch was, was het probleem volledig te wijten aan een gebrek aan variatie. Lisa benadrukt dat er genoeg voorbeelden zijn van veganistische kinderen die gezond opgroeien, zolang er maar aandacht is voor een evenwichtige samenstelling van het dieet.

Een boodschap voor ouders

Lisa’s belangrijkste tip voor ouders die hun kinderen veganistisch willen opvoeden, is om zich goed in te lezen. Zorg dat je weet welke voedingsstoffen nodig zijn en vul vitamine B12 en omega-3 aan via supplementen. Verder is het, net zoals bij een dieet met dierlijke producten, een kwestie van variatie en balans. Met het uitgebreide aanbod in de Nederlandse supermarkten is het tegenwoordig meer dan mogelijk om kinderen gezond veganistisch op te voeden.

Portret: Donald Watson – De Grondlegger van het Veganisme

Waar is het veganisme begonnen? – De eerste tekenen van veganisme gaan bijna duizenden jaren terug. Zo zou de Arabische dichter Al-Maʿarri een gedicht hebben geschreven genaamd ‘Ik steel niet meer langer van de natuur’. Dit vond plaats aan het einde van de jaren 900 en het begin van de jaren 1000. Zelfs daarvoor waren er al aanwijzingen. De Griekse filosoof Porphyrius stelde dat als mensen respect willen verdienen, ze dat respect ook aan dieren moeten geven. Of dit direct gelinkt kan worden aan veganisme valt te betwisten, maar het idee was er in ieder geval al. In 1806 was Dr. William Lambe de eerste Europeaan die zich publiekelijk uitsprak tegen het gebruik van eieren en zuivelproducten. Hij leed aan een bepaalde ziekte en besloot dierlijke producten uit zijn dieet te schrappen om zijn gezondheid te verbeteren. Toen hij merkte dat zijn gezondheid aanzienlijk vooruitging, begon hij deze aanpak ook bij anderen te testen. Hoewel dit een van de vroegste gedocumenteerde gevallen van veganisme is, was het uiteindelijk iemand anders die ervoor zorgde dat het begrip ‘vegan’ vandaag de dag wereldwijd bekend is.

Voor veel mensen zal de naam Donald Watson niet direct bekend klinken. Maar Donald Watson (1910-2005) is de man die het veganisme zoals wij dat vandaag kennen heeft gedefinieerd en wereldwijd bekend heeft gemaakt. Watson was een vastberaden activist met veel empathie en doorzettingsvermogen. 

Watson werd geboren op 2 september 1910 in het kleine stadje Mexborough, in het Verenigd Koninkrijk. Mexborough behoort tot het Doncaster District in het Engelse graafschap South Yorkshire, en is het thuis van ruim 15 duizend mensen. Het stadje kent veel natuur met talloze boerderijen, zeker in Watsons jeugd. Als kind bracht hij veel tijd door op de boerderij van zijn oom. Hij was gefascineerd door de dieren op de boerderij. Elk dier leek een eigen rol te hebben: kippen legden eieren, schapen gaven wol, en koeien produceerden melk. Maar één vraag bleef hem altijd bezighouden: wat was het doel van de varkens?

‘I was surrounded by interesting animals. They all did something: one horse pulled the plough, another pulled the cart, the cows provided milk, the hens eggs and the rooster was a useful alarm clock – back then I didn’t know that they had another role. The sheep were used for wool. I could never understand why pigs were kept, but they were such friendly creatures – always happy to see me.’

Het Keerpunt

Het moment dat zijn leven veranderde, kwam toen Watson veertien jaar oud was. Tijdens een van zijn bezoeken aan de boerderij was hij getuige van de slachting van een varken. Het is geen nachtmerrie, maar realiteit hoe er recht voor zijn ogen het varken spartelde voor zijn leven. Terwijl zijn oom agressief bezig is het dier in bedwang te houden en dood probeert te krijgen, staat Watson nog steeds machteloos toe te kijken. Er is niets wat hij op dit moment kan doen. Er speelt veel door zijn hoofd. Maar waar het op neerkomt, is dat deze vriendelijke boerderijdieren helemaal geen onschuldige rol hebben: ze zijn er allemaal om dood te gaan.

Diezelfde avond besloot hij vegetariër te worden. Het was een moedig besluit voor een jongen van zijn leeftijd, vooral in een tijd waarin het eten van vlees als vanzelfsprekend werd beschouwd. Zijn ouders waren niet helemaal enthousiast over zijn keuze, maar zijn broers en zussen sloten zich uiteindelijk bij hem aan. Watsons moeder beschreef het vervolgens als ‘een haan die een stel eendeneieren leeft gelegd’. Maar hier werd al duidelijk wat Watson een vastberadenheid had die de wereld zou veranderen. Om als zo’n jong persoon zo tegen de norm in te gaan en anderen daarbij mee te krijgen, zonder zich iets aan te trekken van de mening van anderen.

De Opkomst van het Veganisme

Vegetarisme was in die tijd niet nieuw, maar het bleef een levensstijl met slechts een kleine doelgroep. In India bijvoorbeeld, waar hindoeïstische en boeddhistische tradities geweldloosheid tegen dieren opriep, was vegetarisme al duizenden jaren een onderdeel van religie en cultuur. In Europa begon het pas aan het einde van de 19e eeuw voet aan de grond te krijgen, vaak vanuit gezondheidsredenen of ethische overtuigingen over dierenleed.

Maar het veganisme bestond nog niet. Watson was in eerste instantie geen veganist, en hij was niet eens de eerste veganist uit die tijd. Naarmate hij ouder werd, kwam hij in contact met enkele mensen die deze levensstijl volgden: ze aten naast geen vlees ook geen zuivel en eieren. Ze lieten hem inzien dat de zuivelindustrie net zoveel leed veroorzaakte als de vleesindustrie. Voor Donald was dit een schokkende ontdekking, die hem ertoe bracht ook zuivel en eieren uit zijn dieet te schrappen.

De Oprichting van The Vegan Society

In 1944 zette Watson een belangrijke stap om zijn ideeën verder te verspreiden. Samen met zijn vrouw Elsie Shrigley en een kleine groep mensen die dezelfde levensstijl volgde, richtte hij The Vegan Society op. Hoewel deze naam simpel klinkt, heeft het meer tijd gekost dan je zou denken. Het woord vegan hebben zij namelijk zelf bedacht, de term ‘niet-zuivelvegetariërs’ vonden ze niet aantrekkelijk genoeg. Na veel discussie en brainstormsessies waarbij namen zoals ‘dairyban’, ‘vitan’ en ‘benevore’ werden afgewezen – bedacht Watson de term ‘vegan’. Dit woord combineerde het begin (veg) en het einde (an) van ‘vegetarian’. Voor Watson symboliseerde deze naam niet alleen een dieet, maar een beweging die zich richtte op het volledig vermijden van exploitatie van dieren in alle vormen.

Veganisme: Meer dan Alleen Eten

Tijdens de Tweede Wereldoorlog toonde Watson opnieuw zijn vastberadenheid. Hij weigerde te vechten in de oorlog en registreerde zich als gewetensbezwaarde. In plaats daarvan koos hij ervoor om zijn eigen beroep als leraar door te zetten, zodat hij kon ‘bijdragen aan het leven van de natie zonder mensen te doden die ik nooit heb ontmoet’. Zo heeft Watson ook genoeg tijd gehad om zijn veganistische pleidooi verder te ontwikkelen en verspreiden. Dit laat zien dat het veganisme meer betekent dan alleen een dieet. Oorspronkelijk betekende veganisme alleen het vermijden van vlees, vis, zuivel en eieren. In 1949 werd de definitie uitgebreid tot de versie die we vandaag de dag kennen: een levensstijl die erop gericht is dieren op geen enkele manier te belasten. Dit omvatte ook kleding, werk en andere activiteiten die dierenleed veroorzaken. Deze bredere definitie werd geïntroduceerd door Leslie J. Cross, de eerste vicepresident van The Vegan Society. In de jaren daarna is de definitie meerdere keren aangepast en verfijnd, maar de kern bleef gelijk aan de principes die toen werden vastgesteld.

In de eerste jaren van The Vegan Society beheerde hij vrijwel in zijn eentje The Vegan News, de nieuwsbrief van de vereniging. Hij gebruikte dit medium om mensen bewust te maken van de wreedheid van de zuivelindustrie en om praktische tips te geven over hoe je een volledig plantaardig dieet kunt volgen. Watson probeerde met zijn woorden erg kritisch de boodschap over te brengen. Door zijn gepassioneerde schrijfstijl en doordachte onderzoeken op basis van feiten en logica, werd het begrip vegan groter in de mainstream en werd er meer over gesproken in debatterende omgevingen. 

Controversele Activisme

Het activisme van Watson en The Vegan Society ging niet zonder controverse. Sommige critici beschouwden veganisme als een radicale of zelfs onhaalbare levensstijl. Binnen de eigen beweging ontstonden soms ook spanningen. Bijvoorbeeld werden ze aan de kaart gehouden toen er op de website van The Vegan Society advertenties verschenen voor niet-vegan restaurants, wat leidde tot kritiek dat dit tegen hun principes inging. Toch bleef Watson altijd trouw aan zijn kernboodschap: het streven naar een wereld waarin dieren niet worden uitgebuit.

Een Gezonde, Lange Levensstijl

Donald Watson leefde bijna een eeuw lang, een bewijs van hoe gezond een veganistische levensstijl kan zijn. Hij bleef actief en gezond tot in zijn laatste jaren, zelf toen hij in zijn laatste jaar een lichte hartaandoening kreeg. Met de juiste behandelingen kon Watson het leven nog goed doorgaan en bleef hij optimistisch en vredig.

Op 16 november 2005 overleed Donald Watson op 95-jarige leeftijd. Zijn nalatenschap leeft voort in de miljoenen mensen die zijn voorbeeld volgen. Volgens een schatting van het marktonderzoeksbedrijf Ipsos behoort ongeveer 3% van de wereldbevolking tot veganist, wat meer dan 240 miljoen mensen is. Watson zelf beschouwde zijn grootste prestatie als het in gang zetten van een beweging die niet alleen de manier waarop mensen naar dieren kijken heeft veranderd, maar ook de manier waarop ze naar zichzelf en hun plaats in de natuur kijken.

Zijn Boodschap aan Veganisten

In zijn laatste jaren moedigde Watson veganisten aan om verder te kijken dan alleen hun dieet. Voor hem was veganisme een bredere levensfilosofie, gebaseerd op geweldloosheid en respect voor alle levende wezens. Zijn visie was altijd gericht op de toekomst:

“Achieving what I set out to do: to feel that I was instrumental in starting a great new movement which could not only change the course of things for Humanity and the rest of Creation, but alter Man’s expectation of surviving for much longer on this planet.”

Donald Watson was een man die zijn tijd ver vooruit was. Zijn compassie, toewijding en visie hebben niet alleen het veganisme vormgegeven, maar ook talloze mensen geïnspireerd om na te denken over hun eigen keuzes. Hij laat een blijvende erfenis achter: een wereldwijde beweging die streeft naar een meer rechtvaardige, duurzame en geweldloze samenleving.