Door sociale media kan hekserij een bron van kracht zijn; een sprankje hoop in een ingewikkelde wereld. Zoals de geschiedenis laat zien, is hekserij altijd in beweging en blijft het een spiegel van de tijd waarin we leven.

Op TikTok verschijnen video’s waarin ‘heksen’ Donald Trump en zijn running mate JD Vance vervloeken. In een van de video’s schrijft een gebruiker Trumps naam op een papier, stopt dit in een plastic zak met chilipeper, vult de zak met water en plaatst deze in de vriezer. Hetzelfde gebeurt later voor Vance. Deze opmerkelijke vorm van protest geeft een kijkje in de wereld van moderne hekserij, waarin oude tradities een nieuwe betekenis krijgen in tijden van maatschappelijke onvrede. Wat drijft mensen in deze tijd naar magie, en hoe is hekserij van een grimmig middeleeuws stereotype geëvolueerd naar een vorm van activisme en persoonlijke expressie?

De historische wortels van hekserij

Hekserij heeft door de eeuwen heen vele gedaantes gekend. In de middeleeuwen werd de heks vaak afgebeeld als een monsterlijk wezen in contact met de duivel. Het handboek Malleus Maleficarum (de Heksenhamer) speelde hierin een grote rol. Dit werk, dat in de 15e eeuw werd geschreven, stelde dat vrouwen makkelijke prooi waren voor de verleiding van de duivel. Hierdoor ontstond een diepgeworteld wantrouwen tegenover vrouwen, zelfs religieuze figuren zoals nonnen. “Zonder vrouwen zou de wereld heel wat minder gevaren tellen. Hoe groot is dan tegenwoordig het gevaar nu velen van hen heksen zijn,” werd in het boek gesteld, volgens een vertaling van H.P. Broedel. Deze overtuigingen hebben eeuwenlang bijgedragen aan het negatieve beeld van heksen.

Het woord

“Uiteraard hebben mensen ook vooroordelen over het woord heks en hekserij. De heks in de sprookjes is een gemeen oud vrouwtje met een grote pukkel op haar neus die kindjes opeet. Dat is ook voortgekomen uit dat beeld wat de katholieke kerk geschetst heeft”, legt Yekaterina Siebelewsky van huisvandewijzevrouw.nl, de website waar zij haar kennis en ervaringen deelt, uit. Het woord heks is een geuzennaam geworden. Moderne heksen gebruiken dat woord omdat ze het niet eens zijn met wat er vroeger is gebeurd. Zelf gebruikt Yekaterina de benaming Wijze vrouw omdat ze het gevoel heeft dat dit beter bij haar past. Dat waren vroeger de helers, de raadgevers en de magiërs van hun tijd. “Mensen gingen vroeger juist naar een wijze vrouw van ‘Joh, ik denk dat mijn koe is behekst, kan jij daar wat aan doen?’ Maar later, toen het verder ging, toen werden zij ook beschuldigd.”

Moderne hekserij: empowerment en activisme

In de jaren ’60 kwam hekserij opnieuw naar voren als een krachtig symbool van feministisch activisme. Een treffend voorbeeld hiervan is de Women’s International Terrorist Conspiracy from Hell (WITCH), een feministische groep die zich manifesteerde als “heksen”. Op Halloween in 1968 marcheerden ze in zwarte capes door Wall Street en riepen de ineenstorting van aandelen op. Hoewel dit voornamelijk theatrale actie was, symboliseerde het hun strijd tegen patriarchale structuren.

Deze combinatie van hekserij en activisme zien we ook terug op sociale media. TikTok heeft hekserij toegankelijker gemaakt voor een nieuw publiek. Onder de hashtag #WitchTok delen moderne heksen rituelen, spreuken en ervaringen. Dit versterkt niet alleen een gevoel van gemeenschap maar laat ook zien hoe hekserij een middel kan zijn om maatschappelijke frustraties te uitten.

Waarom moderne hekserij groeit

Hekserij biedt in onzekere tijden een gevoel van controle en betekenis, zoals bij politieke verdeeldheid of economische onzekerheid, wenden sommige mensen zich tot hekserij als een vorm van houvast. Dit verklaart waarom hedendaagse hekserij populairder wordt. Het sluit aan bij persoonlijke expressie en empowerment maar ook bij de behoefte aan verbondenheid. Sociale media spelen hierin een relatief grote rol. TikTok en andere platforms maken hekserij zichtbaar en bespreekbaar. Voor mensen die hekserij als iets lastigs en wellicht spannends zagen is de drempel nu lager om dit gebied te verkennen.

Een persoonlijk pad

Er zijn verschillende soorten moderne hekserij”, geeft Yekaterina aan, “zij die geloven dat hekserij een religie is (denk aan WICCA en de natuurreligie) en zij die geloven dat hekserij een kunde is.” Hekserij is enorm breed. Er is niet echt één specifiek iets wat een heks is. Als je het wilt definiëren kan je het beste gaan kijken naar de overeenkomsten. Dat is dan toch vaak dat de natuur een grote rol speelt, dat mensen best wel veel zelfontwikkeling doen, dat ze bezig zijn met magie en rituelen doen de meesten ook. Hekserij is niet wat je doet, het is ook wel een soort levenswijze, het zit overal in verweven. Het zijn zowel kleine als grote dingen. Je moet altijd in je achterhoofd houden dat hekserij een heel persoonlijk pad is, wie je ook spreekt het is nooit representatief voor de hele groep mensen die bezig is met hekserij. Iedereen staat er heel anders in, met natuurlijk de nodige overeenkomsten. Het is uniek en echt alleen van jou.”

Hekserij is in de moderne tijd niet langer een stigma, maar een veelzijdige praktijk die draait om zelfontwikkeling, verbondenheid met de natuur en zingeving. Voor sommigen is het een spiritueel pad; voor anderen een vorm van activisme.

Zoals hierboven dus duidelijk wordt is hekserij voor iedereen een persoonlijk pad. Wanneer je aan een heks denkt, denken de meeste mensen aan een vrouw, ben jij nou benieuwd naar het persoonlijke verhaal van een mannelijke heks? Lees dan hier verder:

Jan is deskundige in veel spirituele kennis, zo ook in manifesteren. In deze infographic heb ik alles kort voor je op een rijtje gezet. In onderstaande audio explainer gaan we hier dieper op in:

Tot slot kun je hier een interview lezen met Manja Bedner, onder andere theatermaker van het stuk: de Heks Van Almen’ en mede oprichter van het Nationaal Heksenmonument. Zij zet zich in voor het eerherstel van de onschuldigen die zijn verbrand tijdens de heksenvervolgingen. Ook gaat het over hoe de gevolgen van de heksenvervolgingen nog steeds doorwerken vandaag de dag.