Uit een analyse van de wekelijkse nummer 1-hits van 2014 tot 2024 in Duitsland en Nederland blijkt dat er in Duitsland 133 verschillende nummers van Duitse artiesten zijn die samen 261 keer op de eerste plaats hebben gestaan. In Nederland zijn dat slechts 30 nummers van Nederlandse artiesten, die samen goed zijn voor 130 nummer 1-noteringen. Hoe beïnvloedt cultuur deze verschillen in de hitlijsten?

Om te begrijpen waar de bovenstaande verschillen vandaan komen, sprak ik met Dr. Beate Peter, universitair docent Cultuursociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Peter doet al jaren onderzoek naar de relatie tussen populaire muziek, identiteit en culturele beleving. Ze is gespecialiseerd in muziek en de sociale en culturele kanten ervan.

De bevindingen komen Peter bekend voor. Ze geeft aan dat dit mede door culturele omstandigheden komt. Peter: “Nederland is een klein land dat van oudsher naar buiten heeft gekeken om handel en talent aan te trekken en verbindingen aan te gaan. De internationalisering van culturele praktijken is één van die omstandigheden/ontwikkelingen die voor het verschil zorgt.” Omdat Nederland al gewend is om internationaal te denken en te handelen, is het volgens Peter logisch dat internationale (met name Engelstalige) muziek hier goed wordt ontvangen.

Daarnaast speelt de beheersing van de Engelse taal een grote rol bij het succes van buitenlandse artiesten in de hitlijsten. Peter: “Stedelijke taal wordt grotendeels gevormd door het mengen van verschillende talen, voornamelijk Engels. Maar het is ook een algemene verschuiving in de maatschappij om Engelse woorden te gebruiken in plaats van Duitse of Nederlandse woorden om gebeurtenissen of gelegenheden te beschrijven. Het klinkt cooler, kan de indruk wekken dat het om iets nieuws gaat, en dat spreekt ook een jonger publiek aan.”

Het verschil in de beheersing van de Engelse taal tussen de twee landen is aanzienlijk. Volgens de EF English Proficiency Index staat Nederland op nummer 1 wat betreft de beheersing van de Engelse taal, en Duitsland op plaats 10.

Peter zegt dat er per land ook verschillende quota gelden voor radio-airplay. In Duitsland heb je bijvoorbeeld grote radiozenders zoals RDW, waarbij in de leidraad is opgenomen dat een bepaald percentage van de zendtijd moet bestaan uit muziek van Duitse artiesten of genres zoals schlager. In Nederland is dit minder het geval. In 2011 nam de Tweede Kamer een motie aan waarin werd voorgesteld dat Radio 2 minimaal 35% Nederlandstalige muziek zou draaien. De zender besloot echter dit niet op te volgen, met als argument dat het opleggen van een dergelijk percentage in strijd zou zijn met de Mediawet, die bepaalt dat de inhoudelijke invulling van programma’s een zaak is van de omroep zelf. Peter zegt hierover: “Hoewel quota voor radio-airplay niet direct een culturele kwestie is, wordt het door sommigen wel als een nationale maatregel gezien.”

De verschillen tussen de Nederlandse en Duitse hitlijsten worden mede bepaald door culturele gewoonten, taalvaardigheid en mediabeleid. Waar Duitsland actief ruimte maakt voor eigen muziek, staat Nederland meer open voor internationale invloeden. Muziek weerspiegelt daarmee niet alleen smaak, maar ook bredere maatschappelijke en culturele verschillen.

Data verantwoording:

De lijsten zijn handmatig verzameld via bestaande datasets van Wikipedia en vervolgens in Excel geplaatst in één grote tabel met filters. De data van Wikipedia is controleerbaar via de officiële websites van de Top 40 en de GfK Entertainment-publicaties.

Voor elk land is een apart werkblad aangemaakt. In aanvullende werkbladen zijn de unieke waarden opnieuw in tabellen gezet, zodat bijvoorbeeld het aantal verschillende nummer 1-hits van eigen bodem berekend kon worden. De focus lag uitsluitend op de nummers die de eerste positie bereikten, niet op bredere noteringen binnen de hitlijsten.

Voor de nationaliteit is gekeken naar de herkomst van de artiest(en). Bij samenwerkingen zijn deze alsnog als Nederlands of Duits gecategoriseerd, omdat zij theoretisch op nummer 1 stonden.

ChatGPT: Ik heb ChatGPT gebruikt om de nationaliteit van artiesten en het muziekgenre per nummer op te zoeken. Uiteindelijk bleek het muziekgenre niet nodig, maar de nationaliteit wel. Daarom heb ik bij de eerste vijftig artiesten gecontroleerd of de opgegeven nationaliteit klopte, en dat bleek zo te zijn. Op basis daarvan heb ik de betrouwbaarheid van de gegevens beoordeeld.

Voor deze analyse zijn de wekelijkse nummer 1-hits uit Nederland (Top 40) en Duitsland (GfK Entertainment) van 2014 tot en met 2024 verzameld en met elkaar vergeleken. De focus lag op de herkomst van de artiesten, waarbij het methodologische verschil tussen de hitlijsten — namelijk het meenemen van radio-airplay in de Nederlandse Top 40, wat bij GfK Entertainment niet gebeurt — als kanttekening is meegenomen. Verder worden de lijsten in beide landen samengesteld op basis van streaming- en verkoopcijfers. Niet elke artiest uit eigen land zingt in de moedertaal, maar het aantal uitzonderingen is klein en heeft nauwelijks invloed op het totaalbeeld. De data geven een indicatief, maar relevant beeld van de muzikale voorkeuren per land.