Het aantal vluchtelingen in Nederland is tussen 2021 en 2023 meer dan verdubbeld, maar de groep alleenstaande minderjarige vreemdelingen groeide in diezelfde periode nog sneller. Terwijl het totaal aantal vluchtelingen toenam met 138 procent, steeg het aantal alleenreizende minderjarige asielzoekers met maar liefst 145 procent. Deze opvallende trend roept vragen op: waarom neemt juist deze kwetsbare groep zo disproportioneel toe?

Indy Mooij, gerechtsjurist bij de rechtbank Amsterdam en gespecialiseerd in vreemdelingenrecht, heeft dagelijks te maken met zittingen waarbij ze samen met de rechter oordeelt of de migratiedienst een juiste uitspraak heeft gedaan. Hierbij komt ze in haar werk regelmatig in contact met alleenstaande minderjarige vluchtelingen (AMV’ers). Volgens Mooij is het verschil van 56% tussen de stijging van het aantal algemene asielaanvragen (37%) en die van de AMV’ers (93%) makkelijk te verklaren.  “In sommige landen, zoals Syrië, is het gebruikelijk dat ouders hun kinderen vooruitsturen. Kinderen maken in veel Europese landen, waaronder Nederland, namelijk meer kans op een verblijfsvergunning dan volwassenen. Kinderen worden juridisch beschouwd als kwetsbaarder in conflictsituaties, en dat verhoogt hun kans op asiel. Bovendien geldt: als een kind eenmaal asiel krijgt, mag het – binnen bepaalde voorwaarden – zijn ouders laten overkomen via een nareisregeling.” Dat verhaal is volgens Mooij in sommige landen rondgegaan wat het voor hen makkelijker maakt om als kind asiel te krijgen. Lang bleef de Immigratiedienst (IND) terughoudend in het beoordelen van zulke aanvragen. “Er werd soms bewust gewacht met een besluit totdat het kind 18 werd en het recht op nareis verviel. Dat is inmiddels veranderd: nu moet er beoordeeld worden op basis van het moment van aanvragen.” Toch blijven de obstakels groot. Veel jongeren beschikken niet over de juiste documenten om familieleden op tijd naar Nederland te halen.

Uit welke landen komen AMV’ers voornamelijk?

Het percentage AMV’ers is in sommige landen aanzienlijk groot. Vooral in Somalië, Syrië en Eritrea zie je dat het aantal AMV’ers een aanzienlijk percentage bedraagt. Volgens Mooij is dit heel logisch te verklaren. “Zodra de conflicten in een land toenemen, neemt ook het aantal minderjarigen toe dat de stap waagt om naar Europa te vluchten. In landen als Jemen, Somalië en Syrië zijn op dit moment erg veel conflicten die vervolgens automatisch doorspelen in het aantal AMV’ers dat de overweging maakt om naar Europa te komen. Hoe erger de leefomstandigheden, hoe sneller ook jonge mensen de kans wagen voor een betere toekomst.” Van het totaal aantal algemene asielzoekers, zie je dat het aantal AMV’ers 15% bedraagt. Dit is volgens Mooij een goede weerspiegeling van de hoeveelheid zittingen die ze rondom dit onderwerp heeft. Tijdens haar werk komt Mooij veel in contact met jongeren die het licht aan het einde van de tunnel niet meer zien in het land van herkomst. “Een schrijnend voorbeeld is een zaak die ik laatst had over een 15-jarige jongen uit Ethiopië. Hij vluchtte alleen naar Nederland met het doel zijn familie te laten nareizen. De aanvraag moest binnen drie maanden, mét duidelijke identiteitsbewijzen van zijn familie – iets wat in oorlogssituaties vaak onhaalbaar is. Omdat dat niet lukte, kreeg hij te maken met een veel strengere regels waardoor het toekennen van asiel nog moeilijker werd.”

Waarom juist Nederland?

Ook het Europese Dublin-systeem draagt bij aan de spreiding van minderjarige asielzoekers over Europa. Hoewel de regeling bepaalt dat vluchtelingen asiel moeten aanvragen in het eerste EU-land waar ze aankomen, geldt dat niet automatisch voor minderjarigen. “Zij mogen niet worden teruggestuurd op basis van Dublin. Dat betekent dat ze soms kunnen ‘kiezen’ waar ze asiel aanvragen. Nederland ziet daardoor relatief meer minderjarige vluchtelingen,” zegt Mooij.

“Toch vindt ik dat de focus op nareis soms te veel aandacht krijgt. Ik zie in de praktijk veel jongeren die uit eigen beweegredenen zijn gevlucht. Jongens van 14 tot 18 jaar die in een land leven zonder toekomstperspectief, of jongeren die moeten vluchten voor dienstplicht of andere dreiging,” vertelt ze. “Het idee dat ze alleen komen om hun familie na te halen geldt maar voor een klein deel. Ik merk in mijn functie vaak dat de IND  het Kinderrechtenverdrag vaak onvoldoende meeweegt bij de beoordeling of een kind recht heeft op asiel waarop ik de migratiedienst dan vervolgens moet corrigeren.”

 Het Kinderrechtenverdrag, officieel het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, verplicht landen – waaronder Nederland – om bij alle besluiten die kinderen raken, het belang van het kind voorop te stellen.