De avond valt vroeg over Rotterdam. Terwijl donkere, wolken de stad in een grijze deken hullen, besluit ik – als nieuwsgierige verslaggever met een passie voor kunst en cultuur – mijn weg te banen naar een voormalig industrieel monument. De oude pindakaasfabriek, ooit het kloppende hart van een bruisende productie, heeft plaatsgemaakt voor een creatieve broedplaats. Vanavond staat daar de audiovisuele installatie ‘Reflect’ centraal, een kunstwerk van mijn vriend en Amersfoortse kunstenaar Victor Dissel in samenwerking met lichtkunstenaar Wes Broersen, gepresenteerd tijdens het kunstfestival “Rotterdam Art Week”. Door de stad zijn op verschillende dynamische locaties tentoonstellingen te bewonderen. Zo ook in de oude pindakaasfabriek, waar tijdens “The New Current” verschillende nationale en internationale kunstenaars hun werk laten zien.

Bij aankomst slaat de kille motregen onverwacht hard tegen mijn gezicht. Het contrast tussen de moderne stedelijke dynamiek en de historische allure van de pindakaasfabriek zorgt voor een indrukwekkende compositie. Ik stap uit de auto en aanschouw het imposante gebouw met zijn verweerde bakstenen muren en roestige stalen balken. In deze setting, die vroeger oplichtte in de geur van geroosterde pinda’s en het constante gezoem van machines, lijkt de tijd even stil te staan.

De ingang van de fabriek leidt mij in een half verduisterde hal waar het onmiskenbare karakter van de plaats wordt bevestigd door de combinatie van ruwe industriële elementen en fragiele, moderne lichtinstallaties. Ik zie een bekende gestalte – Victor Dissel – al snel opdoemen in de schaduw, Zijn silhouet wordt omlijst door de flikkerende patronen van bewegend licht op de muren.

“Je bent precies op tijd,” zegt hij met een warme glimlach. Zijn stem verruilt een bepaalde vermoeidheid die de afgelopen weken van eindeloze experimenten en technische tegenslagen verraadt. “Ik was net bezig met de laatste checks. Kom, ik laat je Reflect zien.”

Terwijl hij me leidt door kille gangen waar bakstenen, nog half bedekt met afgebladderde verf, in contrast staan met een recent aangebrachte, delicate verlichting, hoor ik de echo van het verleden verweven met de toekomst. Een onverwachts maar toch passend en intrigerend contrast. Victor’s woorden klinken toch als een belofte: “Ik wilde de onzichtbare kracht van geluid zichtbaar maken. Geluid is meer dan iets dat we horen; het vormt onze realiteit.” Hij haalt naar voren hoe het combineren van subwoofers en reflecties in water een bijna magische verbinding tussen licht en geluid opleverde.

Een Samenspel van Licht, Geluid en Water

Bij aankomst in de fabriekshal valt de aandacht onmiddellijk op een grote, ondiepe waterbak. Daar, boven het spiegelende oppervlak, straalt een intense blauwe laser, een scherpe lichtstraal uit die reflecteert op het water. Onder de oppervlakte verbergen zich subwoofers die, door zorgvuldig geselecteerde frequenties, het water in trilling brengen. Het samenspel van licht en beweging creëert op de ruwe betonnen muur complexe patronen die constant in transitie zijn: vloeiende, bijna dansende vormen die even grillig als hypnotiserend zijn.

“Zie je die patronen? Elke toon, elke frequentie geeft een uniek gezicht aan het licht,” legt Victor uit terwijl hij met een opgetrokken wenkbrauw wijst naar de snel veranderende beelden. “Sommige patronen zijn ordelijk, bijna symmetrisch, maar er zijn ook momenten dat de patronen chaotisch opdoemen.”

De combinatie van harde industriële klanken en de hypnotiserende dans van blauw licht schept een sfeer die als mysterieus doet aanvoelen. Het geluid, zowel mechanisch als muzikaal, vermengt zich met de subtiele reflecties op het water, waardoor de ruimte een bijna mystieke kwaliteit krijgt.

Reacties van bewondering

Terwijl de avond vordert, observeer ik de bezoekers die met een vragende blik naar de installatie staren. De wisselwerking tussen kunst en techniek wekt een voelbare interesse bij andere bezoekers. Ik hoor om mij heen geluiden van onbegrip over hoe de installatie werkt. “Waar is de spiegel?” hoorde ik mijn vriendin zich afvragen. Victor reageerde gniffelend op de vraag die hem al zo vaak eerder was gesteld. Echter nam hij de kans aan om dit nogmaals uit te leggen, “Door de trillingen die worden veroorzaakt door de subwoofers onder de waterbak ontstaan er golfende bewegingen in het water. De lichtstraal van de laser wordt vervormd door de golven in het water. De laser reflecteert op het water en staat in zo een hoek afgesteld dat deze tegen de muur weerkaats.”Victor’s vriendin Floortje haakt in op zijn uitleg, “Mij wordt ook nog altijd zijn werk uitgelegd, maar niet door Victor zelf maar door andere mannen die denken het beter te begrijpen. Typisch ‘mansplaining’. Haar gevatte opmerking deed ons allemaal lachen.

Na zijn uitleg glimlacht Victor, bijna alsof hij het zelf nog niet helemaal kan geloven. Het idee voor de installatie is niet geboren uit een plan, maar uit toeval. Hij en Wes waren simpelweg aan het spelen met water en een laser, toen ze plots merkten hoe de trillingen in het water samensmolten met het licht. Wat ontstond, waren geen gewone reflecties, maar betoverende patronen, dansend, levend, bijna magisch. Een toeval die uitgroeide tot een kunstwerk.

De Technische Crisis

Victor vertelde dat de voorbereiding niet helemaal zonder slag of stoot verliep “Er ging gister iets mis,” biecht hij op. “De laser, het cruciale element, deed het niet. We moesten op het nippertje een laser huren, want je weet: deze dingen zijn niet goedkoop. Gelukkig konden wij halsoverkop terecht bij een adresje dat precies de lamp verhuurde die wij nodig hadden om ‘Reflect’ te laten werken.” De opluchting is merkbaar wanneer hij dit verhaal met een nerveus lachje verteld.

The New Current

Mijn gezelschap en ik besluiten om onze ontdekkingstocht door de hallen van de fabriek voort te zetten om ons een weg te banen langs de werken van de andere installatie kunstenaars. Zoals Muxingme Chen, een Chinese migrant die naar Nederland verhuisde. In zijn kunstwerk ‘Mutual Restaint / Mutual Hacking’, staat een grote, witte, wat oncreatieve koepel midden van de centrale hal van de pindakaasfabriek. Het moment dat je naar binnen stapt word je bijna verblind door de onverwachte projecties in de koepel. Het voelt alsof je binnen in een nieuw universum stapt waar je met lichtsnelheid doorheen vliegt.

Zodra onze ogen zich weer hebben aangepast aan het duister buiten de lichtkoepel van Chen, banen we ons een weg door de smalle gang die parallel loopt aan de grote fabriekshal. Langs de muren flikkeren kunstwerken als bakens in het schemerdonker, lichtpunten die de ruimte opbreken. Eén werk dwingt onze pas tot stilstand.

Op ooghoogte hangen drie televisies naast elkaar, als een soort digitale drieluik. Het werk heet ‘They Appeared In The Blue Midnight’ van de Pools-Nederlandse kunstenaar Michal Kucharski. De schermen tonen beelden uit een Poolse achterbuurt. We zien jongeren rennen, struikelen bijna over hun eigen benen in verwilderde velden; daarachter wringen opgevoerde auto’s zich door een verlaten fabrieksterrein, De wagens zijn roestig, opgevoerd, hun motoren draaien op hoge toeren.

Om de paar seconden verschuift het beeld. De drie schermen versmelten tot één panorama, een soort collectief perspectief waarin de chaos samenkomt in een vluchtige eenheid. Daarna breken de schermen weer uiteen, elk vangt een ander fragment van hetzelfde moment: een hand die een sigaret aansteekt, een gevecht van 2 mannen in een leeg veld.

Het werk voelt als een droom die zich telkens aan je onttrekt zodra je denkt hem te begrijpen. Het is niet een chronologisch verhaal maar een grote kijk naar een sfeer van die plek, het verhaal verzin je zelf. Kucharski lijkt te spelen met de manier waarop we kijken, hoe we betekenis construeren uit flarden en fragmenten. De beelden zijn ruw, bijna documentair, maar de montage doet denken aan poëzie een ritme van licht, beweging en melancholie.

Magnum opus

Ik vroeg Victor of hij dit als zijn ultieme kunstwerk beschouwt, oftewel zijn magnum opus. Victor vertelde mij met grote trots, “Ja, ik denk van wel, het is zo goed gelukt om licht geluid in z’n harmonie te laten spelen. Ik ben altijd opzoek geweest naar precies dit als ik mijn kunstwerken maakte en nu is het echt gelukt, ik ben hier heel trots op. Aan het einde van de avond, wanneer de laatste bezoekers langzaam de ruimte verlaten, blijft er een gevoel van verwachting in de lucht hangen. Victor deelt zijn plannen voor toekomst “Elke nieuwe locatie biedt weer andere uitdagingen en inspiraties.”