De temperaturen worden warmer, de zon schijnt harder, dat betekent dat het bijna tijd is voor het festival seizoen 2025. Een onderwerp wat al een paar jaren op de agenda van veel festivals staat is diversiteit, zowel voor als achter de schermen. Initiatieven zoals Code Diversiteit en Inclusie zijn actief bezig met het diversifiëren van de cultuursector en dus ook de festivalsector. Maar hoe doen de grootste Nederlandse festivals het op dit gebied?

De festivals met de meeste bezoekers in 2024 zijn Appelpop, Awakenings, Best kept secret (BKS), Concert at SEA, Defcon.1, Lowlands, Mysteryland, Paaspop, Pinkpop en Zwarte Cross. Het gaat bij deze festivals om zo’n 65.000 tot 250.000 bezoekers. De headliners, co-headliners en featured acts van een festival zeggen veel over waar een festival voor staat. Zo verteld Annabel Heijen, persvoorlichter bij Buma/Stemra: ‘Muziek is een spiegel is van de maatschappij. Als daarin bepaalde groepen minder goed vertegenwoordigd zijn dan anderen, dan missen we belangrijke verhalen en creativiteit en dat is doodzonde.’

Gender

Volgens een onderzoek door de Amerikaanse Annenberg School for Communication, waren maar 22,3% van de artiesten van populaire muziek tussen 2012 en 2024 vrouw. Er is dus een gebrek aan representatie van vrouwen in de top, maar volgens Buma/Stemra voelt ook nog eens 34% van de vrouwen in de Nederlandse muziekindustrie zich niet serieus genomen.

De diversiteit op gebied van gender op festivalpodia gaat wel al een stuk beter dan eerst. Volgens The female pressure FACTS study is het aandeel van vrouwen op electra festivals wereldwijd bijvoorbeeld toegenomen van 9,2% in 2012 tot 30% in 2023. Voor non-binaire artiesten is het percentage toegenomen van 0,4% in 2017 naar 3,3% in 2023. Toch zie je een groot verschil tussen de hoofdacts van de 10 grootste festivals in Nederland in 2024. Muziekevenementen met een groter aandeel vrouwen zijn bijvoorbeeld Appelpop (20% vrouw) en Best kept secret (18% vrouw). Defcon.1 en Concert at Sea doen het het slechts qua representatie van vrouwen, zo waren alle 20 artiesten die op Defcon.1 2024 als hoofdact op het podium hebben gestaan man.

Het enige festival dat een openlijk non-binaire artiest in de hoofdacts heeft zitten is Pinkpop, het gaat hierbij om muzikant Sam Smith. Een uitleg voor het kleine aandeel non-binaire artiesten kan zijn dat deze groep in verhouding niet zo groot is. Zo identificeert volgens de Rijksoverheid maar 1,8% van de Nederlanders in 2023 als non-binair.

Op basis van eigen dataverzameling

 

Seksualiteit

Het grootschalige Amerikaanse festival All Things Go had in 2024 een opvallend aantal queer vrouwen op de podia staan. Professor gender- en vrouwenstudies Nadine Hubbs van de Universiteit van Michigan laat in een interview met AP weten dat dit een opvallende trend visualiseert. Niet eerder boekten queer vrouwen zo’n vooruitgang in de mainstream popindustrie. Toch is er nog een lange weg te gaan. Volgens het LGBTQ+ Musicians Insight Report, gebaseerd op de Musicians’ Census UK van 2023, ervaart 27% van de LHBTIQ+ muzikanten discriminatie op basis van hun seksualiteit. Ook is er een grote ongelijkheid op basis van inkomen. LHBTIQ+ muzikanten verdienen, volgens het report, gemiddeld £4.000 minder dan hun niet-LHBTIQ+ collega’s.

De openlijk homoseksuele rapper Lil Nas X verteld in een interview met CBS Sunday Morning in 2022 dat de muziekindustrie vaak verwacht van queer artiesten dat ze hun seksualiteit niet te expliciet in hun werk verwerken. Ook laat hij weten dat artiesten vrezen dat openheid over hun seksualiteit kan leiden tot verlies van populariteit of zelfs discriminatie. Op de podia’s van de grootste Nederlandse festivals zie je dan ook weinig artiesten die open zijn over hun seksualiteit. Toch is het opvallend dat bijvoorbeeld Awakenings 0% queer artiesten in hun hoofdacts hebben staan. Dit festival heeft namelijk een samenwerkingsverband met Stichting Sexmatters, die zich inzet voor acceptatie, gelijkheid en sociale inclusie. Die inclusie is dus wel een onderwerp waar het festival mee bezig is.

Op basis van eigen dataverzameling

Herkomst

Volgens het CBS heeft in 2024 27% van de Nederlandse bevolking een migratieachtergrond of ouders met een migratieachtergrond. Nederland heeft dus een diverse samenleving en festivals zoals Awakenings, Pinkpop en Best kept secret reflecteren dit ook in hun line-up, met zeven of zes verschillende herkomsten van de artiesten die daar op het podium hebben gestaan in 2024. Het verschilt wel per festival hoeveel er mogelijk is op het gebied van diversiteit. Volgens nieuwsplatform, Hardstyle report, komt hardstyle origineel uit Nederland. Zo zie je ook dat veel van de grootste hardstyle DJ’s, zoals bijvoorbeeld Headhunterz en Wildstylez, uit Nederland komen. Hierdoor kan het voor festivals zoals Defcon.1, een hardstyle en hardcore festival, moeilijker zijn om een diversiteit aanbod aan afkomsten te bieden, dan bijvoorbeeld Pinkpop, een pop en rock festival.

Op basis van eigen dataverzameling

Leeftijd

Op het gebied van diversiteit in leeftijd doen Zwarte Cross en Concert at SEA dit beter dan de rest. Een reden dat festivals zoals Lowlands het slechter doen op deze schaal kan zijn dat popartiesten vaak de piek van hun carrière hebben tussen de 29 en 33 jaar. Deze peak leeftijd is vastgesteld door Towards Data Science in 2023 op basis van carrières van beroemde popartiesten zoals Elton john en Dolly Parton. Dat Zwarte Cross het zoveel beter doet dan Lowlands kan komen doordat Zwarte Cross een veel breder aanbod aan muziekgenres bied.

Op basis van eigen dataverzameling

Het diverste festival

Om de diversiteit van de hoofdacts van de 10 grootste Nederlandse festivals met elkaar te vergelijken hebben wij een diversiteitsindex gecreëerd. Alle festivals hebben op basis van procentuele hoeveelheid vrouwelijke en non-binaire artiesten, procentuele hoeveelheid queer artiesten, aantal herkomsten van de artiesten en aantal leeftijdsgroepen waarin de artiesten vallen, een score gekregen op basis van het hoogste getal in de categorie. In de animatie hieronder worden alle scores van de besproken categorieën bij elkaar opgeteld. Hoe hoger de score, hoe diverser de line-up van dat festival is, in vergelijking met de andere grootste festivals in 2024.

Op basis van eigen dataverzameling

Pinkpop blijkt in vergelijking een grote voorsprong te hebben qua diversiteit, iets waar Defcon.1 nog van kan leren voor hun komende line-ups. Als je kijkt naar de aandelen die het gender, de seksualiteit, de herkomst en de leeftijd hebben gehad op de diversiteitsindex, zie je dat sommige festivals maar net de plank mis hebben geslagen. De headliners van Appelpop in 2024 bestaan namelijk alleen maar uit Nederlanders. Dit komt omdat het festival zich vooral richt op een podium bieden aan Nederlandse muziek. Om meer diversiteit te creëren zullen zij zich dus meer op de andere categorieën moeten focussen.

Op basis van eigen dataverzameling

Verantwoording

Bij alle festivals in dit dataonderzoek zijn 10 tot 15 hoofdacts geanalyseerd. Vanwege het feit dat dit onderzoek door één redacteur is uitgevoerd, is er gekozen voor dit fluctuerende aantal. Bij meer tijd en mankracht zouden zeker meer acts meegenomen zijn in het onderzoek. Deze hoofdacts zijn geselecteerd op basis van hoe veel ze gepromoot zijn, hoe groot ze op de posters werken afgebeeld en afsluiters op de main stages van de festivals.

Aangezien er een groot verschil is tussen hoeveel mensen er per act op het podium staan zijn de cijfers omgezet naar procentuele aandelen. Hierbij per festival het aantal artiesten waarop de percentages zijn gebaseerd: Appelpop (35), Awakenings (14), Best kept secret (22), Concert at SEA (31), Defcon.1 (20), Lowlands (21),  Mysteryland (12), Paaspop (28), Pinkpop (30) en Zwarte Cross (26).

De informatie over de artiesten is gevonden in online artikelen, websites van de artiesten zelf en interviews met de onderzochte personen. Als bepaalde informatie alleen werd genoemd door een derde partij, of in speculaties door fans is het niet meegenomen in de cijfers.

Bij de herkomst gaat het om het land waar ze wonen, niet om de afkomst of huidskleur. Deze keuze is gemaakt omdat over afkomst van artiesten te weinig informatie te vinden is en omdat huidskleur een subjectief gokwerk zou worden. Bij de seksualiteit is ‘Hetero’ genotuleerd als de artiest zelf niet open is over hun seksualiteit. Bij gender is alleen een ander gender dan man of vrouw genoteerd als de artiest daar zelf open over is.