Sportgeschiedenis leeft voort in de verhalen die worden doorgegeven. Sinds 2008 brengt Andere Tijden Sport vergeten triomfen, tragische nederlagen en iconische momenten opnieuw tot leven. Met diepgravende reconstructies en uniek archiefmateriaal werpt het programma nieuw licht op de sportgeschiedenis van Nederland. Maar welke verhalen worden verteld? En welke blijven onbesproken?
Uit onderzoek van het Commissariaat van de Media en Vaker In De Media blijkt dat vrouwen weldegelijk een stuk minder op de televisie te zien zijn dan mannen. Dit is zowel in een expertrol, als tafelgast. De verhouding hier is 63% om 37%. Het aandeel van de vrouw is in het sportgenre het kleinst (slechts 13%). Echter is dit ten opzichte van 2019 al een behoorlijke toename, toen was het aandeel 4%.
De sportdocumentaire belicht verschillende sporten uit diverse tijdperken uit de sportgeschiedenis. Van de 163 afleveringen gingen er 56 afleveringen over voetbal waarvan slechts twee over de vrouw. Hiervan gaat er één over het Nederlands elftal, de ander gaat specifiek over Vera Pauw.
Van alle afleveringen staat slechts 26 keer een vrouw in de schijnwerpers. Opvallend is dat alle zwem-gerelateerde afleveringen, worden ingevuld door vrouwelijke hoofdpersonen. Dit geldt ook voor de categorie atletiek. 2/3e van deze categorie gaat over de vrouw. Namen als Fanny Blankers-Koen en Nelli Cooman konden niet achterblijven.
De gepubliceerde afleveringen zijn in totaal goed voor 5406 minuten kijkplezier. Hiervan gaat slechts 16% naar de vrouw. In vergelijking, 81% gaat naar de man. De overige minuten worden verdeeld over afleveringen waar zowel de vrouw als de man aan bod komen, bijvoorbeeld bij het BMX en schaatsen. Of de aflevering gaat over de ontwikkeling van een bepaald evenement of sport. Denk hierbij aan de opkomst van de motorsport in Nederland, waar een documentaire over de geschiedenis van het circuit van Zandvoort is gemaakt.
Dinand van Zuijlen, onderzoeker naar gendergelijkheid in de media van het Commissariaat voor de Media, stelt dat de verdeling van man en vrouw onder andere te maken heeft met de geschiedenis van de sporten. “Eerder in de geschiedenis werd de mannelijke sport serieus genomen ten opzichte van de vrouw als je kijkt naar televisie-uitzendingen en dergelijke. Zij kwamen veel later pas onder de media-loep”. Verder zegt Van Zuijlen dat de verhalen achter de vrouwelijke sporters minder bekend zijn bij het grote publiek, wat juist een reden geeft om een documentaire te maken.
Tot slot laat de onderzoeker weten dat het ook met het verloop van de kijkcijfers te maken kan hebben. “Het medialandschap is wel zo ingericht dat wanneer een programma niet scoort, het niet direct in dezelfde vorm terugkeert. Dus wanneer de vrouw in eerdere afleveringen al überhaupt minder kijkcijfers kregen, dat het voor de makers een stuk minder interessant is om nog een aflevering over een vrouwelijke sporter te maken”. Het programma heeft ook commerciële overwegingen.
Dataverantwoording:
De data is verzameld door te kijken naar de 163 gepubliceerde afleveringen van Andere Tijden Sport. Dit zijn alle beschikbare seizoenen op de website. In sommige gevallen waren er afleveringen niet meer beschikbaar, toen ben ik zelf op zoek gegaan naar de aflevering. Die kon ik via YouTube of de NOS vinden. Hierdoor kon had ik een totaal overzicht van de gepubliceerde afleveringen. Er is momenteel een nieuw seizoen gestart, de eerste aflevering is meegenomen in de dataset, de afleveringen die daarop volgen zijn niet meegenomen in de data. Ook afleveringen die voor een tweede of derde keer worden uitgezonden, heb ik niet meegenomen in de data.
Bij het selecteren van de data heb ik gekeken naar de sport, over wie het gaat, het geslacht en de duur van de aflevering. Om de data te analyseren heb ik eerst de gegevens gecontroleerd op volledigheid. Met de complete dataset heb ik het aandeel mannelijke versus vrouwelijke hoofdpersonen berekend, en gekeken welke sporten het vaakst voorkomen. Daarnaast heb ik de gemiddelde en spreiding van de duur van afleveringen geanalyseerd, zowel in het algemeen als uitgesplitst per sport of geslacht. Op basis van deze analyses kon ik uitspraken doen over patronen en ongelijkheden in representatie binnen Andere Tijden Sport. De analyse is uitgevoerd in Excel.
Ik heb tijdens het maken van de visualisaties goed nagedacht over de vormen waarop ik kon visualiseren. Ik heb gekozen voor een wat eenvoudigere manier, maar dat maakt de data juist toegankelijk. Met één blik op de visualisatie weet de lezer direct waar het over gaat. Omdat het over verschil in geslacht gaat, heb ik extra gelet op het kleurgebruik (blauw en roze). Bij beide visualisaties was de legenda overbodig.
Hierbij de data die is gebruikt.
