Veel daklozen in Amsterdam zijn afhankelijk van het badhuis Da Costa aan de gelijknamige Da Costakade. Maar het enige sociale badhuis van Nederland heeft het moeilijk. Ondanks de inzet van 40 vrijwilligers en een kleine subsidie van de gemeente Amsterdam leidt het badhuis verlies. “Als het badhuis verdwijnt? Dan spring ik in de gracht om mezelf te wassen…”

Errol is een opvallende verschijning in de lange rij voor het badhuis Da Costa. Hij is Surinaams, eind zestig. Vrolijk met een brede glimlach. Met heel veel tassen aan zijn mooie fiets. Zijn opvallende rode T-shirt steekt fel af tegen de lichtblauwe buitenmuur van de Da Costakade 202.

Als ik vraag of ik ‘m even mag storen antwoordt hij: ‘Snel dan, want ik heb haast”.

Errol blijkt dakloos. “Ik heb sinds 2020 geen huis. Ik woonde met mijn vader, maar hij is overleden…”

Hij gaat één keer per week naar het badhuis. “Ik kom als ik wil douchen. Ik ben dakloos daarom is het makkelijk om hier te douchen en koffie te drinken. Ik vind het hier altijd gezellig, leuke vrouwen en lekker rustig hier.”

Errol is éen van de vele bezoekers vandaag. Veelal dakloos. “Er komen gemiddeld zo’n vijftig mensen per dag hier douchen, de laatste weken zelfs zo’n zeventig per dag”, zegt Hans Boekelaar, de financieel beheerder van het badhuis.

Ahmed: “Ik krijg een gratis bonnetje om te douchen en koffie te drinken van de Stichting Regenboog hierachter op de Bilderdijkkade. Ik kom hier al heel lang. Meer dan tien jaar. Ik ben al 20 jaar illegaal in Nederland.”

“Ik ben dakloos, omdat ik mijn huis kwijt ben. Huis kwijt, alles kwijt. Het enige wat ik nog heb is mijn fiets, die brengt mij overal heen.”

Enige sociale badhuis van Nederland

Het badhuis aan de Da Costakade is het enige sociale badhuis in Nederland dat nog over is. Begin vorige eeuw werd het belang van een goede hygiëne door steeds meer mensen ingezien. Elke woning was weliswaar aangesloten op de waterleiding, maar had nog geen bad of douche. Veel mensen waren daarom aangewezen op badhuizen om zich te verzorgen.

Op het hoogtepunt, begin jaren 50, werden er jaarlijks gemiddeld twee miljoen baden genomen.

Omdat bijna alle woningen vanaf de jaren zestig een douche of bad kregen, sloten in die tijd bijna alle badhuizen in Nederland.

In 1956 waren er nog 1,9 miljoen bezoeken aan een badhuis, maar dertig jaar later waren het er nog slechts 80.000.

Het badhuis Amsterdam Oud West bleef echter open.

In 1968 werd Badhuis Da Costa overgenomen door de gemeente. Toen het badhuis op de nominatie stond om gesloten te worden, kwam het in handen van Stichting De Warme Waterstraal.

In 2007 stond het badhuis op omvallen. De subsidie van de gemeente werd afgewezen en de huur steeg. In 2016 volgde uiteindelijk het faillissement. Volgens Boekelaar had dit alles te maken met het gebrek aan structuur. “Er was voor 2016 geen regelmaat bij het Badhuis Da Costa. De openingstijden waren vaag en de gasten stonden vaak voor een dichte deur. Hierdoor werd het ook rustiger op dagen dat ze wel open waren. De gasten waren het vertrouwen kwijtgeraakt. Hierdoor liep het badhuis veel inkomsten mis en is het failliet gegaan.”

Met een verbeterde organisatie en ruimere openingstijden maakte het badhuis een doorstart. In coronatijd steeg het aantal bezoekers van 7.000 (in 2017) naar 11.500 (in 2021).

Boekelaar: “De laatste jaren is ons bezoekersaantal verdrievoudigd. In 2024 hadden we 17.000 bezoekers”.

Op 1 januari 2023 waren er naar schatting 30.600 dakloze mensen in Nederland, terwijl dit er een jaar eerder nog 26.600 waren. Bijna de helft daarvan verblijft in Amsterdam.

In het eerste kwartaal van 2024 registreerde de regio Amsterdam-Amstelland 15.731 personen die dak- of thuisloos zijn of het risico lopen dat te worden. Daarnaast verbleven 3.543 mensen in langdurige opvang. De gemeente erkent dat dit nog een onderschatting is, aangezien niet alle dak- en thuisloze mensen in beeld zijn.

Handdoek en zeep voor twee euro

Vandaag de dag kunnen bezoekers voor €1,50 een half uur douchen, inclusief zeep. Voor vijftig cent extra krijgen zij ook een handdoek.

Het badhuis beschikt over zes douches, een bad en een sauna. De sauna is voor het badhuis economisch noodzakelijk om financieel het hoofd boven water te houden. In 2018 bracht de sauna €85.000 op, tegenover €11.500 aan inkomsten uit het douchen.

Het badhuis draait grotendeels op de inzet van vrijwilligers. Iedere dag staan er twee vrijwilligers klaar om badgasten te ontvangen met koffie, een handdoek en zeep, en om de douches schoon te maken. Boekelaar: “We zouden eigenlijk twee full-timers moeten hebben om normaal te draaien hier, maar dat geld is er niet. Ik doe dit werk er ook bij, naast m’n normale baan.”

18.000 euro subsidie

Boekelaar: “We krijgen een kleine subsidie van de gemeente. Zo’n 18.000 euro. We hebben gevraagd of we iets meer kunnen krijgen, maar dat is niet gelukt. Vorig jaar hebben we verlies geleden. Een paar duizend euro… We redden het net, maar het is krap.”

“Er liggen flinke uitdagingen, zoals de energietransitie en het vervangen van de ringleiding. Daar is geld voor nodig. Dus we zullen naar besparingen moeten zoeken.”

Een andere vaste badhuis gast is Willem. Een man van in de tachtig. Hij woont om de hoek aan de Elandsgracht en komt er al ruim tien jaar.

 “Mijn douche werkt al heel lang niet meer. Pogingen om ‘m zelf te repareren zijn mislukt. Ik vraag mijn huisbaas niet om hulp vanwege een slechte verstandhouding. Ik heb namelijk al een paar keer huurachterstand gehad… En ik ben een beetje mensenschuw.”

Ook vindt hij het heel gezellig bij het badhuis, hij heeft goed contact met de vrijwilligers. “Het voelt een beetje als thuiskomen in het badhuis, als een soort stamkroeg.”

De gemeente Amsterdam heeft helaas besloten om geen reactie te geven over de waarde voor de stad en de subsidie voor het badhuis Da Costa.

Het is niet ondenkbaar dat badhuis Da Costa opnieuw in de problemen gaat komen door onder meer de stijgende energieprijzen. En Boekelaar weet: “We hebben op dit moment een overheid die niet erg geïnteresseerd is in deze groep mensen, dus het aantal daklozen groeit alleen maar.”

Ook Willem maakt zich zorgen. “Als het badhuis niet meer zou bestaan? Dat zou ik vreselijk vinden. Dan zou ik het me thuis moeten wassen in teiltje.”

Ook Errol wordt niet blij van het dreigende toekomstbeeld. “Ik kom hier al zo lang, ik weet niet wat ik moet doen zonder het badhuis. Ik denk dat ik stiekem ’s nachts in een zwembad ga. Of ik spring in de gracht. Ga ik me daar wassen. Ik zou het douchen missen. Het lekkere warme, hete water…”