In het huidige politieke klimaat, waarin het Nederlandse asielbeleid onder minister Marjolein Faber steeds strenger wordt, voelt The Mind Game als een mokerslag. Plannen zoals het tweestatusstelsel en het afschaffen van een permanente verblijfsvergunning maken het voor asielzoekers nóg moeilijker om een toekomst op te bouwen. Vooral jongeren zoals Sajid Khan Nasiri, oftewel SK, krijgen te maken met een muur van wantrouwen. De documentaire laat zien wat er gebeurt als je van mensen ‘instroom’ maakt en van bescherming een ‘tijdelijke regeling’.

Een zware tocht vol geweld en gemis leidt voor de Afghaanse jongen Sajid Khan Nasiri, oftewel SK, niet tot de beloofde vrijheid in Europa. The Mind Game laat zien hoe de keiharde strijd om te overleven na aankomst in Europa alleen maar verder escaleert wanneer het asielbeleid jongeren tot wanhoop drijft.

Sommige documentaires snijden door je ziel. The Mind Game, geregisseerd door Eefje Blankevoort, Els van Driel en hoofdpersoon SK zelf, is er zo een. Vanaf de eerste beelden, een ontmoeting in een Belgisch opvangcentrum waar SK zijn verdriet niet kan verbergen, grijpt de film je vast. Al snel wordt duidelijk waarom.

De minderjarige Afghaanse vluchteling SK laat zelf zien hoe hij zijn land ontvluchtte en in Europa aankwam. Hij filmt zijn tocht: onder bruggen slapen, dagen zonder eten, lijfstraffen aan de grenzen. Door zijn eigen camerawerk, rauw, dichtbij, ongefilterd, beleef je zijn angst, wanhoop en ervaar je zijn vasthoudende hoop bijna lichamelijk

Dat SK mede-regisseur is, is geen detail. Het is essentieel voor de werking van de film. The Mind Game is geen klassiek observerende documentaire: het is een overlevingsdagboek van binnenuit. SK vertelt zijn verhaal niet aan de makers; hij is de maker.

Chronologische helletocht

De documentaire volgt een grotendeels chronologische lijn. De reis start in Afghanistan, loopt via Iran, Turkije, Bosnië en uiteindelijk naar België. Een aaneenschakeling van games noemt SK het: de truck game, de train game, de river game. Elke grens is een nieuw level, en elke keer kan het fataal aflopen.

Op momenten is het haast niet te verdragen. In Bosnië zien we hoe de Kroatische politie vluchtelingen opspoort, mishandelt en terug de grens overzet. SK toont blauwe plekken, kapotte schoenen, pure vernedering. Wanneer hij onder een rijdende trein hangt om ongemerkt een grens over te steken, realiseer je je de absurditeit van de situatie: loslaten betekent de dood.

Nadat Eefje en Els SK in Roemenië hebben ontmoet, laten ze via WhatsApp hun frustratie blijken: “We willen je zo graag meenemen.” Maar SK, onverwoestbaar optimistisch als altijd, antwoordt: “Geen zorgen over mij, het gaat mij lukken.”

De mind game

Wanneer SK na twee jaar eindelijk in Brussel aankomt lijkt het eindelijk goed te komen. Maar dan begint de échte strijd: de asielprocedure. Niet de fysieke tocht, maar de bureaucratische ‘mind game’, die SK totaal niet had verwacht. De overheid twijfelt aan zijn leeftijd. Zonder officiële erkenning als minderjarige dreigt hij uitgezet te worden, mag hij niet naar school en belandt hij in een onmenselijk leven aan de rand van de maatschappij.

De scène waarin SK moet bewijzen dat hij minderjarig is, is ronduit hartverscheurend. Het lijkt wel alsof zijn hele reis, zijn littekens en zijn verhaal niet genoeg zijn om aan te tonen dat hij gewoon een kind is. Bureaucratie wint het van menselijkheid en de documentaire legt het falen van Europa pijnlijk bloot.

Wat vooral opvalt, is SK’s vastberadenheid. Hij weigert verbitterd te raken. Hij praat over zijn droom om tolk te worden, over hoe belangrijk onderwijs voor hem is. Zelfs wanneer het systeem dreigt hem helemaal te verpletteren, blijft hij vasthouden aan zijn toekomst.

“Je gaat of dood in Afghanistan, of je sterft aan de grenzen van Europa,” zegt hij op een gegeven moment. De documentaire maakt duidelijk dat die keuze vaak helemaal geen keuze is.

Eigen beeldmateriaal als kracht

De keuze om SK zelf te laten filmen maakt de documentaire nog sterker. Door de rauwe beelden en de app gesprekken doorbreekt The Mind Game alle grenzen. Je ziet het verhaal precies zoals SK het meemaakt: de onzekerheid, de kleine overwinningen, de rauwe angst.

Door die authenticiteit is The Mind Game veel meer dan alleen een documentaire over ‘vluchtelingen’. Het maakt van SK een echt persoon met gevoelens, hoop en pijn, niet zomaar een anonieme statistiek in het nieuws.

Dit maakt de documentaire ook anders dan de meeste films over migratie. Geen externe voice-over, geen uitleg met kaarten of infographics, maar gewoon het pure, directe perspectief van SK. Precies daardoor raakt de documentaire zo diep.

Kleine kritiek

Er blijft een klein verlangen hangen: hoe gaat het nu verder? De film hint naar SK’s droom om te studeren en een normaal leven op te bouwen. Maar de documentaire stopt nog middenin zijn inburgeringsproces. Wat doet hij nu, hoe voelt hij zich in België? Dat had de documentaire nog iets sterker kunnen maken.

Toch past deze openheid ook wel bij de thematiek: de game is nooit echt uitgespeeld.

Hoop en Doorzettingsvermogen

De rode draad van de documentaire is niet slachtofferschap, maar overlevingskracht. SK is geen zielig slachtoffer, hij is een vechter. The Mind Game laat zien dat zelfs in de meest uitzichtloze omstandigheden hoop mogelijk is.

Dat maakt de documentaire juist in tijden van groeiende apathie en hard beleid tegen asielzoekers zo urgent. In plaats van over ‘instroom’ en ‘druk op de opvang’ te praten, laat deze documentaire zien wat er op het spel staat: echte mensenlevens, dromen, toekomst.

Reflectie en impact

Na afloop blijft het wringen. SK’s verhaal heeft een voorlopig goed einde, maar hoeveel jongeren stranden ergens in de ‘mind game’ van Europa? Hoeveel verliezen hun hoop, hun toekomst, hun leven?

The Mind Game is een onmisbare documentaire. Niet alleen voor wie geïnteresseerd is in migratieproblematiek, maar voor iedereen die wil begrijpen wat het betekent om alles te verliezen en tóch te blijven dromen.

Een verborgen schat die gezien moet worden.