Een Gouden Film is een prijs die wordt uitgereikt aan Nederlandse films met meer dan 100.000 bioscoopbezoekers. In de afgelopen twintig jaar zijn er gemiddeld tien Gouden Films per jaar. Maar hoe zit het met de diversiteit in deze Nederlandse succesfilms? In dit dataonderzoek ga ik kijken naar de verdeling van hoofdrollen onder mannen en vrouwen in deze films. En kijk ik naar hoeveel acteurs van kleur een hoofdrol hebben mogen vertolken.
Allereerst gaan we een kijkje nemen naar hoe de verdeling van hoofdrollen is in Gouden Films, onder de mannen en vrouwen:
Uit deze visualisatie valt goed op te maken dat over het algemeen de hoofdrollen in de Nederlandse Gouden films vertolkt worden door de mannen. Tot aan 2018 is het vaak geweest dat het procentuele verschil best aardig was, een aantal keren was de verdeling van hoofdrollen bijna gelijk. In 2019 valt te zien dat de verdeling hoofdrollen tussen man en vrouw voor het eerst gelijk is. Er valt ook te zien dat in de laatste zes jaar van 2019-2024, op 2020 na, de verdeling vrijwel gelijk is en in 2022 en afgelopen jaar, in 2024, zijn er zelfs meer vrouwen die de hoofdrol pakken in deze Nederlandse succesfilms.
Maar hoeveel van deze hoofdrollen worden er gespeeld door een acteur/actrice van kleur?
Volgens filmjournalist Sebastiaan Khouw is er een duidelijk verschuiving gaande en heeft dat te maken met de maatschappelijke ontwikkelingen. ”Tot 2018 waren mannelijke hoofdrollen een beetje de norm. Dit kwam vooral door de structuren in de filmwereld, waarin er vaak meer mannelijk perspectief was in dingen zoals scripts en de regie. Maar vanaf 2019 kun je zien dat er een inhaalslag is geweest. Dit komt onder andere door maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de roep om inclusie, en een groep jonge nieuwe makers van films die het anders willen aanpakken”, aldus Khouw. Volgens Khouw werkt dit hetzelfde bij hoofdrollen die vertolkt worden door mensen van kleur. ”Het publiek vraagt meer om diversiteit en de producenten en filmfondsen worden daar steeds gevoeliger voor. Zo stimuleert het Filmfonds diversiteit door eerder subsidies te verlenen aan filmprojecten met veel diversiteit in de cast. Ook de nieuwe mensen en makers in de industrie zorgen voor deze verandering. Zij brengen nieuwere perspectieven en zijn bewuster bezig in castings met diversiteit”, aldus Khouw.
Dit dataonderzoek laat dus goed zien dat er een flinke ontwikkeling is gemaakt in de diversiteit van de Nederlandse Gouden Films. Er zijn steeds meer vrouwen en acteurs/actrices van kleur die een hoofdrol vertolken in deze Nederlandse succesfilms. De Nederlandse Gouden film beweegt dus mee met de maatschappij en staat steeds meer voor diversiteit en kiest niet alleen maar meer de ”Nederlandse witte acteur”.
Dataverantwoording
Alle data komt van de officiële site van het Nederlands Film Festival. Voor dit onderzoek heb ik de Gouden Films van 2005-2024, een periode van twintig jaar, gepakt. Ik heb natuurfilms en animatiefilms niet meegenomen in mijn onderzoek. Ook heb ik de vroegere sinterklaasfilms niet meegerekend als acteurs van kleur, want dit zijn witte acteurs, die donkere mensen speelden. De maatstaf voor de acteurs/actrices van kleur waren Juvat Westendorp en Djamila. Ik heb de acteurs van kleur per jaartal geteld en genoteerd. Uiteindelijk heb ik deze jaartallen ingedeeld in blokken van vijf jaar, verdeeld over vier perioden. Ik heb toen van vijf jaar alle gekleurde acteurs/actrices bij elkaar opgeteld en hier het procent van het totaal (156) berekend. Deze data heb ik toen verwerkt in een taartdiagram, dit toont mooi de procentuele verdeling aan in vier blokken. Ik heb voor de verdeling van de hoofdrollen tussen man en vrouw alle Gouden Films per jaartal op een rij gezet en de hoofdrollen verdeeld per geslacht. Ik heb deze bij elkaar opgeteld en zo kon ik goed bekijken per jaar hoe de procentuele verdeling in de hoofdrollen was per jaar. Ik heb de percentages van de hoofdrolspelers en de jaartallen verwerkt in een Stacked Bar Chart. Hieruit kreeg ik een mooie visualisatie van het percentage mannelijke (blauwe kleur) en vrouwelijke (roze kleur) hoofdrolspelers per jaar. Ook heb ik daarna gekozen om er op belangrijke momenten annotaties aan toe te voegen, zodat het een verhalende visualisatie zou worden.
