De twintigjarige jubileumeditie van de Vijfhoekkunstroute in Haarlem werd gehouden op 17 en 18 mei. Het festival transformeerde het historische hart van Haarlem opnieuw in een kunstoase. De Vijfhoekkunstroute, die zich uitstrekt van de Grote Markt tot de Botermarkt, bood een indrukwekkend scala aan hedendaagse kunstvormen. Zo’n 88 deelnemende artiesten presenteerden hun werk in een bijzondere wisselwerking met het publiek. De locaties varieerden van intieme binnentuinen tot statige gevels en ruim opgezette tenten. Het publiek was soms net zo nadrukkelijk aanwezig als de kunst zelf.

Een verrassend parcours, met haken en ogen

Bij binnenkomst vervalt de bezoeker eerst het contrast: van de gewilde toeristenmolens op de Grote Markt naar de relatief rustige Gierstraat, waar in een charmante B&B een installatie op haast fluistertoon uitnodigt tot beschouwing. De diversiteit is een belangrijk pluspunt: schilderijen, video’s, fotografie en performance lopen door elkaar heen. Maar juist in die veelheid schuilt de grootste kracht, én de zwakte, van deze route.

Het parcours is uitgestippeld op een folder, maar loopt niet altijd vanzelf. Op een aantal locaties ontbrak heldere bewegwijzering, waardoor een deel van de route onbedoeld werd overgeslagen. Ook haakten sommige bezoekers af bij de intimiteit van bepaalde ruimtes; niet iedereen voelde zich comfortabel in een woonhuis dat deelnam aan de route. Toch introduceert diezelfde intimiteit werken in een contextvolle setting, waar een sculptuur of schilderij veel levendiger en persoonlijker wordt ervaren. Dat balans vraagt durf, zeker van de organisatie, en verdient daarom erkenning.

Nieuw talent en gevestigde namen in dialoog

Voor Haarlemse bewoners die besloten de route voor het eerst te bewandelen, bood de Vijfhoekkunstroute een interessante mix van lokaal opkomend talent en bekende namen uit het regionale circuit. Zo was de installatie ‘Lichtdragers’ van beeldend kunstenaar Emke Vreugdenhil in dé binnentuin naast de ‘Oude Gulden Halsketting’ een betoverende blikvanger. Haar speelse gebruik van spiegels en LED’s, subtiel geïntegreerd tussen planten en struiken, creëerde een haast magische compositie. Voor velen was dit een hoogtepunt; de performance ‘Stilte in Steigerhout’ van dezelfde kunstenaar werd minder goed ontvangen, het tafereel kwam traag los en had, in deze setting, iets te louter conceptueel.

Van de gevestigde orde was er de nieuwe reeks foto’s van Fred Rosenhart, stadsgezichten in zwart-wit die het Haarlem van morgen lijken te verbeelden. Zijn werken, opgehangen in een statige etalage aan het Kleine Hout, trok vele bezoekers die de stilte van de stad, gevangen in glas en staal, konden herbeleven. De balans kantelt richting traditie, waar juist innovatie prikkelt.

Performancekunst 

Performancekunst was dit jaar nadrukkelijk aanwezig. Op twee pleintjes waren er voorstellingen (totaal nooit langer dan 12 minuten), waarin dansers en muzikanten elkaar afwisselden. Een duo cello-synthesizer bracht opvallend krachtige tonen, bijna achtergrondmuziek voor de voorbijgangers. Hoewel het mooie optredens waren, vroeg menig toeschouwer zich af welke bijdrage dit leverde aan de route als geheel. Waar het schilderijen en installaties waren om te blijven ‘zien’, voelde performance soms vluchtig: kiemend, maar te weinig geconcentreerd om daadwerkelijk door te dringen.

Gemaakt door: Djem Smit

Publiek in gesprek 

Een van de sterkste punten van de Vijfhoekkunstroute is hoe de stad in gesprek komt met haar artiesten. Op sommige plekken, zoals het Proveniershof, stonden eigenaren van locaties paraat om context te geven. In een oude gymzaal vertelden ze over het verleden van hun pand en waarom deze legende haar plek nu schonk aan hedendaagse kunst. Die toelichting gaf werk van onder meer fotograaf Maaike Stam extra diepgang: haar serie portretten van Haarlemse senioren kreeg zo een laag erbij, waarin geschiedenis, herinnering en identiteit subtiel samensmolten.

Toch ontbrak het op andere locaties aan zulke dialogen. In enkele expositieruimtes waren bezoekers voornamelijk passieve ontvangers, gestuurd door de kaart. Zonder begeleidende tekst, motivatie of kunstenaar in nabijheid, bleven hun vragen in de ruimte hangen. Jammer, want juist voor de geafficheerde doelgroep biedt de kunstroute potentie tot echte verbinding. Alleen moet je die verbinding durven te maken.

Technische uitvoering en praktische kanttekeningen

Wat op veelal positief enthousiasme stuitte, waren de logistieke aspecten. Een QR-code bij elk werk bood toegang tot aanvullende informatie, in sommige gevallen inclusief audiofragmenten van de artiest. Toch wees de digitale ervaring zichzelf op sommige momenten af: QR’s op ongebruikelijke hoogte of te donker bedrukt, maakten het scannen soms een frustrerende ervaring. Voor een evenement dat kunst, cultuur en technologie bij elkaar wil brengen, is dat een gemiste kans. Een goede tip voor volgend jaar: zorg dat digitale content vooraf offline toegankelijk is, ook via PDF’s of tekstbordjes in een logische volgorde.

Groene rand: aandacht voor duurzaamheid

Een verademing was de aandacht voor duurzaamheid, een trend die Haarlem omarmt. Het krijgt gelukkig ook vorm, met een bijzonder ‘groene rand’ aan de route. Er was geen plastic wegwerpmateriaal te bespeuren. Consumpties werden geserveerd in herbruikbare bekers. De route bood daarmee niet alleen esthetiek, maar ook een maatschappelijk statement. Niet alleen aantrekkelijk voor milieubewuste bezoekers, maar ook voor wie nieuwsgierig is naar nieuwe vormen van artistieke reflectie op actuele thema’s.

Conclusie: ruimte voor groei en een herhaling waard

Al met al liet de Vijfhoekkunstroute 2025 een veelzijdig beeld van Haarlem zien: intiem en statig, experimenteel en traditioneel, contextbewust en ambitieus. Voor bewoners bood het een gewenste spiegel waarin stad, geschiedenis en heden zich lieten bekijken. Toch blijven er helder verbeterpunten: communicatie over de route, digitale duidelijkheid, zichtbaarheid van performancekunst en begeleiding in sculptuur en foto’s.

De route is daarmee geen afgerond feest, maar een levendig begin. Voor Haarlemse kunstliefhebbers die graag willen proeven van lokaal en internationaal talent, biedt het festival genoeg om mee verder te denken. Met een beetje bijschaven kan het de vaste waarde worden die de stad nodig heeft. Ook een kleine kanttekening ten opzichte van de manier waarop het festival is verkocht aan de bezoeker. Wellicht is het woord ‘festival’ wat zwaar voor dit evenement. Een ‘hybride tentoonstelling’ of simpelweg een wandelbare tentoonstelling had ook niet misstaan.