In Nederland heeft één op de zes jongeren moeite om zijn plek te vinden op school of in werk. Voor jongeren met een verstandelijke beperking is dat nog lastiger. Ze vallen tussen de regels, tussen instanties, en soms gewoon tussen wal en schip. Terwijl de rest van hun generatie doorstroomt, stokt hun ontwikkeling.
Dat blijkt ook uit cijfers van onderzoeksinstituut Nivel. Mensen met een beperking doen op bijna elk gebied minder mee aan de samenleving dan de algemene bevolking; of het nu gaat om betaald werk, sociale contacten of vrijwilligerswerk.
Een plek om opnieuw te beginnen
De kloof tussen wat mensen kunnen en wat het systeem van hen verwacht, lijkt groter te worden. Maar er zijn ook plekken waar wél iets in beweging komt. Zoals bij Team12 in Sittard, een initiatief van PSW in samenwerking met gemeente Sittard-Geleen en Vidar. Hier krijgen jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt een jaar de tijd om te ontdekken wat bij hen past: werken, leren of dagbesteding.
Volgens Boy Clercs, persoonlijk begeleider bij PSW, begint dat met iets eenvoudigs. “We werken hier aan intrinsieke motivatie”, zegt hij. “Pas als iemand weer structuur heeft, rust thuis en vertrouwen in zichzelf, ontstaat ruimte om te leren of te werken.”
In het stadion van Fortuna Sittard voeren de jongeren allerlei taken uit: schoonmaken, onderhoud, helpen in de keuken van een hotel. Ze leren op tijd komen, samenwerken en omgaan met gezag – kleine stappen die vaak groot voelen. Opvallend is de mix van doelgroepen: jongeren zonder indicatie werken samen met cliënten die al langer in het Werkleercentrum zitten. “Die koppeling werkt”, zegt Clercs. “Zet een straatschoffie naast iemand met het syndroom van Down, en je ziet iets gebeuren. Ze nemen verantwoordelijkheid, helpen elkaar, groeien.”
Wat levert dat op? Volgens gegevens van Team12 stroomt een kwart van de jongeren door naar betaald werk, een kwart terug naar school en de helft naar dagbesteding of een Werkleercentrum.
De waarde van kleine stappen
Dat lijkt op het eerste gezicht bescheiden, maar vergeleken met het landelijke gemiddelde is het opmerkelijk goed. Slechts dertien procent van de mensen met een verstandelijke beperking heeft betaald werk; bij Team12 ligt dat bijna dubbel zo hoog. “We meten hier geen perfecte cv’s, maar groei”, zegt Clercs, “Soms is de beste uitkomst niet werk, maar dat iemand zijn huishouden, geldzaken en dagritme weer op orde krijgt.”
Toch lukt het niet iedereen. “Sommigen willen te snel”, zegt Clercs. “Dan solliciteren ze bij de Action terwijl ze hier nog geen dag op tijd kwamen. Dat gaat mis. Maar liever hier falen, waar we kunnen bijsturen, dan buiten in stilte verdwijnen.”
De resultaten van Team12 laten zien wat er mogelijk is als er ruimte is voor maatwerk, tijd en vertrouwen. Zulke initiatieven zijn geen wondermiddel, maar ze bewijzen dat persoonlijke begeleiding meer oplevert dan regels of formulieren. Als jongeren de kans krijgen om te groeien op hun eigen tempo, blijkt de afstand tot meedoen vaak kleiner dan gedacht.
Dataverantwoording:
De landelijke cijfers in dit artikel komen uit de Participatiemonitor 2022 van onderzoeksinstituut Nivel. Dit onafhankelijke kenniscentrum verzamelt en analyseert data over gezondheid en maatschappelijke participatie in Nederland. Voor het onderzoek zijn duizenden mensen bevraagd, waaronder personen met een beperking en mensen uit de algemene bevolking. De resultaten zijn gewogen en representatief, waardoor ze een betrouwbaar beeld geven van hoe verschillende groepen deelnemen aan de samenleving.
De cijfers over uitstroom zijn gebaseerd op praktijkgegevens van Boy Clercs, persoonlijk begeleider bij het traject in Sittard. Op basis van zijn ervaring en die van collega’s schat hij dat ongeveer 25% van de jongeren uitstroomt naar werk, 25% terugkeert naar school en 50% het traject niet afrondt of doorstroomt naar dagbesteding. Hoewel deze cijfers niet afkomstig zijn uit formele registraties, zijn ze gebaseerd op directe begeleiding en langdurige observatie van tientallen deelnemers en geven ze een realistisch beeld van de praktijk. De link naar de data is hier te vinden.
