Al anderhalve maand staan de kranten vol met nieuws over de oorlog in Oekraïne. Hoewel het aantal oorlogsartikelen afneemt, blijft het nieuwsaanbod onverminderd hoog.

Een bebloede Oekraïense vrouw of een lijk in Boetsja, de Oekraïne oorlog domineert al weken de voorpagina’s van alle Nederlandse en buitenlandse dagbladen. Uit een media-analyse blijkt het aantal artikelen met de woorden ‘Rusland’ en/of ‘Oekraïne’ al weken torenhoog te liggen. Hoewel het aantal artikelen geleidelijk daalt, is er absoluut geen sprake van een mediahype.

Stefania Milan, hoogleraar critical data studies aan de Universiteit van Amsterdam, noemt het ‘opmerkelijk’ dat de oorlog nog steeds zoveel het nieuws haalt. “In maart 2022 waren er 59 lopende conflicten in de wereld. Maar de meeste worden grotendeels genegeerd door de pers in westerse landen.” Vanuit het oogpunt van de media speelt hierbij het principe van nabijheid. Milan: “We geven notoir om wat ‘dicht bij ons’ is, of het nu gaat om geografische of culturele redenen.”

https://public.flourish.studio/visualisation/9372942/

Nadat Vladimir Poetin op maandag 21 februari in een lange tv-toespraak bekendmaakt dat Rusland de onafhankelijkheid van de zelfverklaarde ‘volksrepublieken’ Donetsk en Loehansk erkent, stijgt het aantal artikelen in de vijf grootste Nederlandse dagbladen gestaag. Het aantal loopt alleen maar op als de Russen Oekraïne binnenvallen op donderdag 24 februari. Echter is deze eerste week nog niet de piek bereikt, dat gebeurt de week erna.

Hoewel er nog even hard wordt gevochten en dagelijks mensen overlijden of gewond raken, daalt het aantal artikelen de weken erna. Toch is te zien dat het aantal van vorige week nog even hoog ligt, dan de eerste week van de oorlog. Een teken van een behoorlijk consistent publicatiebeleid. Volgens Milan heeft de vele media-aandacht dan ook te maken met de ’emotionele lading’ van de oorlog. En het gevolg dat ’emoties notoir verkopen’. Ook is het dankzij sociale media een conflict waar 24/7 aandacht voor is.

https://public.flourish.studio/visualisation/9314721/

In de buitenlandse kranten is een zelfde trend te zien: na een piek in week twee, een geleidelijke daling tot op heden. Maar ook deze kranten houden vol met het publiceren van oorlogsartikelen. Naast de grote kranten uit Italië, Spanje, Frankrijk, Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten, publiceert vooral het Poolse dagblad Gazeta Wyborcza erop los. Een logische verklaring is de geografische ligging van Polen. Het land ligt aan de grens van Oekraïne en heeft al meer dan een miljoen Oekraïense vluchteling geregistreerd.

Hier speelt zeker de geografische en culturele reden, waar Milan ook aan refereert. “Oekraïne staat voor de deur van de Europese Unie en de bevolking wordt gezien als ‘een deel van ons’.” Laat staan hoe de Polen naar hun buren kijken en hoe zij tevens de dreiging van Rusland sneller voelen. Maar voor heel Europa is de dreiging van Rusland voelbaar. “Rusland is een groot land met een aanzienlijk nucleair arsenaal en vooral een recente geschiedenis van spanning met het Westerse blok, de Koude Oorlog is voor veel mensen nog een verse herinnering,” vertelt Milan.

https://public.flourish.studio/visualisation/9373176/

De media-aandacht vergelijken met andere oorlogen is vanzelfsprekend heel lastig. Elke oorlog heeft een ander kenmerk waardoor een vergelijking snel mank gaat. Bijvoorbeeld de Oekraïne oorlog en de burgeroorlog in Syrië. De oorlog in Oekraïne heeft een specifieke startdatum, terwijl de burgeroorlog in Syrië veel geleidelijker begon, waardoor een media-analyse niet relevant is.

Een grote oorlog met wel een startdatum, was de Irak oorlog in 2003. Tijdens deze oorlog viel de Verenigde Staten Irak binnen met hun ‘war on terror’. Een interessant gegeven is de gelijkenis van het aantal artikelen die de Volkskrant over beide oorlogen heeft geschreven. Louter de weekendkranten van ‘dag twee’ verschillen behoorlijk.

Hoewel de aantallen torenhoog liggen, denkt ook Milan dat de geanalyseerde daling van de afgelopen weken doorgaat zetten. “Op een gegeven moment gaan mensen zich vervelen,” maar zegt ze, “De toestroom van vluchtelingen herinnert ons dat het probleem niet is verdwenen.”