Scholieren die naar de stembus gaan, laten een ander patroon zien dan volwassen kiezers. Terwijl het aantal blanco stemmen bij landelijke verkiezingen klein blijft, ligt dat percentage bij scholieren structureel veel hoger. 

Wie de uitslagen van de Scholierenverkiezingen naast de landelijke verkiezingen legt, ziet direct een opvallend verschil. Bij volwassenen schommelt het aantal blanco stemmers al decennialang rond het nulpunt; zelden komt het boven de 0,2 procent uit. Bij scholieren is dat beeld compleet anders. In het piekjaar stemde maar liefst 2 procent van de jongeren blanco, in de periode dat de catshuis crisis was. Na een daling in 2017 is het aantal blanco stemmen onder jongeren sinds 2021 weer aan een opmars bezig richting de anderhalf procent. Dat kan erop wijzen dat jongeren twijfelen, of dat ze via hun stem juist een signaal willen afgeven

Rapportcijfer: 4,4 

Dat relatief veel scholieren het vakje leeg laten, hoeft niet uit de lucht te vallen. Uit nieuw onderzoek van Ipsos I&O in opdracht van UNICEF blijkt dat het vertrouwen in de politiek broos is. Jongeren geven de mate waarin ze zich gehoord voelen door Den Haag een rapportcijfer van slechts een 4,4.

Volgens Micky de Jong van ProDemos, betrokken bij  de Scholierenverkiezingen, is die onvrede een belangrijke factor in het stemhokje, al speelt keuzestress ook mee. “De druk is bij scholieren minder hoog dan bij een echte verkiezing; het is toch een beetje doen alsof,” zegt De Jong. “Maar jongeren zien door de bomen het bos soms niet meer vanwege de enorme hoeveelheid partijen. Daarnaast kan het heel goed zijn dat er daadwerkelijk proteststemmen tussen zitten.”

Regionale kloof van de ouders 

Toch stemmen ontevreden scholieren niet willekeurig. Inzoomend op de regio, is te zien dat jongeren wél een partij kunnen kiezen, maar dat deze de scheidslijnen van de échte kiesgerechtigden volgen. De politieke tegenstellingen die we zien in volwassen Nederland, worden in de klaslokalen overgenomen.

Wanneer de uitslagen van de grootste partijen worden afgezet tegen het opleidingsniveau per provincie, ontstaat er een patroon. In provincies met relatief veel hoogopgeleiden, zoals Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland, kleurt de kaart groen en wint D66 het vaakst onder scholieren. Provincies als Drenthe, Friesland en Zeeland, kantelen het beeld. Hier is de PVV veruit de grootste partij onder jongeren. De cijfers laten zien dat de omgeving waarin een scholier opgroeit, bepalend is voor het kruisje op het stembiljet. 

 “Wat opvalt is dat de uitslag, op enkele uitschieters na, best wel overeenkomt met de landelijke verkiezingen”, ziet ook De Jong. De verklaring zoekt ze dicht bij huis: “Jongeren zijn veel thuis en krijgen mee wat er speelt vanuit het perspectief van hun ouders. Dat zou een effect kunnen hebben op wat ze stemmen.” Toch is het antwoord niet eenduidig. “Het heeft met meerdere factoren te maken, omdat de huidige peilingen in combinatie met sociale media ook een rol kunnen spelen.”

Waardevolle spiegel 

De Scholierenverkiezingen zijn daarmee misschien geen exacte voorspelling van de zetelverdeling, maar ze fungeren wel als een onmisbare thermometer. De hoge blanco-cijfers en het lage rapportcijfer tonen de afstand tot Den Haag, terwijl de regionale verschillen laten zien dat scholieren gevoelig zijn voor dezelfde maatschappelijke scheidslijnen als hun omgeving.

Volgens ProDemos zit daar precies de kracht van deze verkiezingen. “We willen jongeren laten voelen hoe het is om te stemmen; dat het een recht is, maar ook een verantwoordelijkheid,” aldus De Jong. Maar de spiegel werkt twee kanten op: “De resultaten komen ook terecht bij de politiek. Voor partijen kan het een wake-upcall zijn: ‘Zo laag scoren wij onder scholieren, moeten we die doelgroep niet beter gaan aanspreken?'”

Dataverantwoording

Voor dit artikel zijn drie openbare databronnen gecombineerd. De percentages blanco stemmen onder scholieren zijn afkomstig uit de landelijke uitslagen van de Scholierenverkiezingen 2002–2025, gepubliceerd door ProDemos. Alle jaren waarin de verkiezingen zijn georganiseerd, zijn ze opgenomen. Het percentage blanco is berekend door het aantal blanco stemmen te delen door het totaal aantal geldige stemmen per jaar. Voor 2025 zijn de cijfers gebaseerd op 160.812 deelnemende scholieren van 435 scholen.

Om de ontwikkeling bij scholieren te vergelijken met die van kiesgerechtigde volwassenen, zijn de officiële uitslagen van de Kiesraad gebruikt. Ook hier is per verkiezingsjaar het percentage blanco stemmen berekend. Deze landelijke percentages zijn uitsluitend op basis van geldige stemmen, zodat ze methodologisch aansluiten op de ProDemos-cijfers.

Voor de analyse naar regionale verschillen in stemgedrag is gebruikgemaakt van de CBS-tabel “Bevolking; hoogstbehaald onderwijsniveau en regio” (StatLine). Hieruit is per provincie het percentage hoogopgeleiden (hbo/wo) geselecteerd voor het meest recente jaar (2024). Deze waarden zijn handmatig gekoppeld aan de uitslagen van de Scholierenverkiezingen 2023 op provinciaal niveau, waarbij per provincie de grootste partij en het bijbehorende percentage winst zijn overgenomen.Het rapportcijfer 4,4 over politiek vertrouwen onder jongeren komt uit het jongerenonderzoek van Ipsos I&O in opdracht van UNICEF (2025). 

Alle visualisaties zijn door de auteur zelf gemaakt. De analyses laten correlaties zien, geen causale verbanden. De gebruikte datasets zijn volledig openbaar in te zien; klik hier voor de bronbestanden.