De claim dat gewelddadige straatroven fors zijn toegenomen is onjuist. In politiecijfers, waarover PowNed en de Telegraaf berichtten, is een stijging van 11% in het maandelijks aantal geregistreerde straatovervallen in 2024 ten opzichte van 2023 te zien. Maar deze cijfers zeggen op zichzelf niet veel. De cijfers van één jaar zijn op zichzelf genomen niet altijd betrouwbaar en wanneer er naar de cijfers over een iets langere periode wordt gekeken is er een duidelijke trend omlaag zichtbaar.

PowNed deed de claim dat het aantal straatroven fors is toegenomen in een artikel gepubliceerd op 10 oktober. PowNed heeft zelf geen onderzoek gedaan naar de data, maar vermeldt een artikel in de Telegraaf als bron voor de claim. In dat artikel zouden ‘cijfers van de nationale politie’ zijn ‘uitgeplozen’.

Het artikel van de Telegraaf meldt dat de gebruikte cijfers zijn opgevraagd bij de politie. Vermoedelijk gaat het hierbij om de gegevens over straatroof uit de dataset Geregistreerde misdrijven en aangiften, te vinden op data.politie.nl. Deze cijfers komen grotendeels overeen met de cijfers genoemd in het Telegraaf artikel. Opvallend detail: één cijfer in dit artikel wijkt af van de politiecijfers. De Telegraaf schrijft dat er in 2012 8700 straatroven plaatsvonden, terwijl in de data van de politie voor dit jaar 7800 straatroven zijn geregistreerd. Vermoedelijk een typefout van de Telegraaf-schrijver.

Politiecijfers

De politiecijfers liggen zeer dicht bij elders gepubliceerde cijfers van het CBS over het aantal straatroven. De kleine afwijking is te verklaren doordat de politie in tegenstelling tot het CBS naast aangiftes ook meldingen registreert. De grote overeenkomst tussen de beide datasets versterkt de betrouwbaarheid van de politiecijfers.

Wanneer we kijken naar deze politiecijfers zien we dat er in 2024 tot nu toe gemiddeld 225 straatroven per maand zijn geregistreerd, waar dat in 2023 gemiddeld 203 straatroven per maand was. Een stijging van, inderdaad, 11%.

Maar, stelt Dominique Storimans, criminoloog en adviseur van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, ‘dit kan niet zomaar een ‘forse’ stijging genoemd worden’. ‘Schrik niet te veel van die 11 procent. Dat cijfer heeft nuance nodig. Verschillen van jaar op jaar worden door allerlei zaken beïnvloed, zoals meldingsbereidheid en verschillen in registratie. Om uitspraken te doen over stijgingen en dalingen in criminaliteit kun je niet alleen kijken naar de verandering ten opzichte van het jaar ervoor, maar moet je naar de langere termijn kijken.’

Daling

Op die langere termijn ziet Storimans juist een daling. Waar in 2012 nog 7800 straatroven werden geregistreerd, was dat aantal in 2023 gedaald tot 1890; een daling van 75%. Ook op minder lange termijn is er een flinke daling te zien, tussen 2019 en 2023 een daling van 33%.

De criminoloog vermoedt dat de kleine stijging tussen 2023 en 2024 mede te verklaren is door de COVID-pandemie. ‘Door corona waren er minder contactmomenten op straat; mensen kwamen elkaar gewoon minder tegen. Daardoor waren er simpelweg minder kansen voor straatrovers. Dat zien we ook terug bij winkelovervallen, die daalden ook sterk toen veel winkels gesloten waren.’ Na corona namen die criminaliteitscijfers weer mondjesmaat toe. ‘Maar gelukkig lijkt het erop dat de cijfers, ook de cijfers van straatroven, lager zullen blijven dan het niveau voor corona.’

‘Weg Rolex’

Bovendien, vertelt Storiman, klopt het beeld -‘Pas op als je over straat loopt en je ziet een tiener want dikke kans dat je wordt beroofd. Weg telefoon. Weg portemonnee. Weg Rolex.’- dat het PowNed artikel van straatroven schetst niet. ‘Meestal gaat het om onderling pestgedrag bij jongeren. Daders en slachtoffers lopen in elkaar over. De ene keer steelt de een de tas van de ander, de volgende keer steelt de ander de designerjas van de een.’ Verre van het beeld van het oude dametje dat beroofd wordt van haar handtas, of het beeld dat de Telegraaf in haar kop schetst, van ‘tieners die met doorgeladen pistool een pakje sigaretten stelen’.

Deze onjuiste beeldvorming en de disproportionele media-aandacht voor negatieve uitschieters in criminaliteitscijfers blijven niet zonder gevolgen, vertelt Storimans. ‘Natuurlijk verkoopt de sensatie goed. Maar de subjectieve veiligheid wordt er negatief door beïnvloed. Mensen die bepaalde kranten lezen of bepaalt nieuws kijken kunnen een onveilig gevoel krijgen door de nadruk op dit soort negatieve cijfers. Dat raakt vooral oudere mensen, die er angstiger van worden, terwijl de criminaliteit in Nederland al jaren daalt, laten we dat meer benadrukken!’

Conclusie

Het aantal straatroven is niet ‘fors toegenomen’. Op de korte termijn is er in politiecijfers een kleine stijging te zien, maar die is te verklaren als een correctie na de enorme afname tijdens de COVID-pandemie. Maar, vertelt criminoloog Dominique Storimans, we hoeven niet te vrezen dat de straatroofcijfer het niveau van voor de pandemie weer zullen bereiken. De algemene, jarenlange trend is dat het aantal overvallen daalt.

De documentaire bronnen gebruik voor deze factcheck zijn gelinkt in de tekst. Daarnaast heb ik gesproken met de volgende bron:

• Dominique Storimans, criminoloog en adviseur High Impact Crimes bij het CCV. Gesproken via videocall, 18-10-2024