Afgelopen vrijdag 14 november verscheen er een opiniestuk in het AD. In dit stuk beweert Jasper van Dijk, onderzoeksleider bij het Instituut voor Publieke Economie, dat ‘het aantal huishoudens met langdurige toeslagenschulden sinds corona bijna is verdrievoudigd.’ Echter zijn er geen directe verwijzingen naar bronnen te vinden.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.

Na het volledige artikel te hebben gelezen ben ik meteen gaan zoeken op het internet met de claim ‘het aantal huishoudens met langdurige toeslagenschulden sinds corona bijna is verdrievoudigd’ in de zoekbalk. Vrijwel bovenaan staat dit artikel van de NOS, die deze kwestie verder uitlegt. In dit artikel wordt dezelfde claim gemaakt als dat van Dijk dat deed op 14 november, maar ditmaal met een ondersteunende grafiek van het CBS. De grafiek geeft het aantal huishoudens weer dat volgens het CBS ‘ten minste één persoon in het huishouden ten minste 27 maanden een toeslagbedrag heeft openstaan én het totale schuldbedrag ten minste 50 euro is.’

De grafiek van de NOS is niet interactief en bevatte geen hyperlink naar de bevindingen van het CBS, dus ben ik op zoek gegaan met ‘schuldregistratie problematische schulden CBS’ in de zoekbalk. Bovenaan staat het dashboard van het CBS met alle cijfers die te maken hebben met langdurige schulden. Voor het controleren van de toeslagenschulden klikte ik op het kopje ‘schuldregistraties,’ vervolgens selecteerde ik het peilmoment ‘2020-01’om de periode vóór de corona pandemie aan te duiden. Vervolgens scrolde ik naar de tweede grafiek en bekijk ik de balk van ‘Belastingdienst – toeslagen’. Voor dit peilmoment stond het aantal huishoudens op 74.760, voor het meest recente peilmoment, ‘2024-01’ staat ditzelfde getal op 199.450, wat het aantal huishoudens 2,6 keer groter maakt.

Oorzaak groei

In het NOS artikel meldt de Dienst Toeslagen een rede voor de groeiende problemen met toeslagenschulden en zegt dat ‘een van de redenen is dat er meer geld in het systeem wordt rondgepompt. Zo werd er in 2023 bijna 21 miljard uitgekeerd, bijna een verdubbeling in dat jaar. Het CBS licht verder toe onder het kopje ‘samenvatting’: “In 2020 en 2021 hebben de Belastingdienst en Dienst Toeslagen de invorderingsmaatregelen voor toeslagen en overige aanslagen tijdelijk stopgezet. Dit had als gevolg dat vorderingen en aanslagen langer open bleven staan dan voorheen. Dit, in combinatie met het feit dat de afbakening voor een problematische belastingschuld binnen dit onderzoek ongewijzigd is gebleven, zorgt voor een toename van het aantal schulden dat het CBS als problematisch definieert.”

Gevolgen financiële stress

Het is algemeen bekend dat financiële problemen stress oplevert bij een mens. Bij het opzoeken van de woorden ‘effects’,’ ‘financial’ en ‘stress’ komen er talloze rapporten en onderzoeken naar boven die de gevolgen van financiële stress benadrukken. Zo worden er hier links gelegd tussen het hebben van een  depressie en financiële stress, met name in de lagere economische ladder in de samenleving. In Nederland is dit ook het geval. Zo hebben 1 op de 3 mensen die in armoede leven in Nederland problematische schulden, dat komt neer op zo’n 163 duizend mensen. En dus is de zorg om het mentale welzijn van deze mensen goed geplaatst.

Ingrid van Lambalgen verleent financiële zorg namens SamenSterkUtrecht en maakt zich zorgen om deze kwestie: “Het is erg zorgwekkend inderdaad, we mogen dit als samenleving niet zomaar over het hoofd zien.” 

Vaak is het oplossen van financiële problemen een lang en moeizaam traject, maar voor de korte termijn heeft van Lambalgen het volgende te zeggen: “Wanneer schulden al lange tijd problematisch zijn, is het belangrijkste dat je niet wacht. Breng je inkomsten en uitgaven in kaart, neem direct contact op met je gemeente of buurtteam, en stop met het openen van nieuwe leningen. Elke stap richting overzicht verlaagt stress en maakt ruimte voor een duurzame oplossing.” 

Conclusie

• In een opiniestuk van het AD van 14 november werd beweerd dat het aantal huishoudens met langdurige toeslagenschulden sinds corona bijna is verdrievoudigd. Hier stond echter geen directe link naar een onderzoek dus ben ik zelf verder op zoek gegaan
• Nadat ik de claim in een artikel van de NOS tegenkwam ben ik het onderzoek van het CBS tegengekomen, waar deze verdrievoudiging werd bevestigd.

Op basis van het tot stand komen van de gegevens bij het CBS concludeer ik de claim van Jasper van Dijk als kloppend.