In een opiniestuk van 16 november 2025 in Trouw stelt hoogleraar Anne-Laura van Harmelen (Universiteit Leiden) dat “jongeren die online gepest worden, vaak slachtoffer zijn van dezelfde pesters offline.” Volgens haar is cyberpesten dus meestal geen losstaand internetprobleem, maar een voortzetting van bestaande pestdynamieken in de klas of vriendengroep. Omdat zij zelf één van de meest gezaghebbende onderzoekers is op het gebied van jeugdtrauma, heb ik haar ook als mondelinge bron gesproken om haar uitspraak te controleren en in context te plaatsen. Maar klopt de claim eigenlijk wel volgens wetenschappelijk onderzoek?
Wat zeggen grote onderzoeken over de overlap tussen cyberpesten en offline pesten?
In het internationale EU Kids Online-project, een van de grootste onderzoeken naar online risico’s onder Europese jongeren, bleek dat 55 procent van de kinderen die online werden gepest, óók offline slachtoffer waren. Daarnaast gaf 56 procent van de jongeren die online pesten toe dat zij dat ook offline deden. In het rapport staat dat pesten “migreert tussen online en offline contexten” en dat beide vormen sterk met elkaar verbonden zijn. Bron: EU Kids Online-rapport.
Ook recenter onderzoek ondersteunt deze bevindingen. In het artikel “The Overlap Between Cyberbullying and Traditional Bullying”in het tijdschrift Journal of Adolescent Health concluderen de onderzoekers dat jongeren die online gepest worden, bijna altijd ook offline met pesten te maken hebben. De auteurs spreken van een “sterke structurele samenhang” tussen beide vormen.
Een meta-analyse door Modecki en collega’s, met gegevens van ruim 80.000 jongeren, laat eveneens zien dat traditioneel pesten veel vaker voorkomt dan cyberpesten, maar dat jongeren die offline gepest worden een sterk verhoogde kans hebben om ook online slachtoffer te zijn. De onderzoekers stellen dat pesten te verweven is om afzonderlijk aan te pakken. Bron: Journal of Adolescent Health – meta-analyse.
Dat beeld wordt bevestigd door een Taiwanese studie onder middelbare scholieren, die rapporteert dat bijna de helft van alle cyberpestslachtoffers óók offline wordt gepest. De onderzoekers noemen dit “combined bullying”: één doorlopende negatieve ervaring in verschillende contexten. Bron: BMC Public Health.
Een Spaans onderzoek in het tijdschrift Sustainability toont een vergelijkbaar patroon: offline en online pesten overlappen zó sterk dat scholen en ouders vooral moeten focussen op het groepsklimaat waarin pesten ontstaat, in plaats van op individuele platformen. Bron: Sustainability-artikel.
Maar zijn het echt dezelfde pesters?
Veel onderzoek richt zich op slachtoffers, maar sommige studies kijken ook naar de daders. In een sociaal-netwerkanalyse van een middelbare school blijkt dat cyberpesten meestal voorkomt in dezelfde klasnetwerken en dezelfde sociale hiërarchie als offline pesten. De auteurs noemen cyberpesten daarom een “extensie van traditioneel pesten”: de jongeren die offline de machtspositie hebben, gebruiken online dezelfde dynamiek. Bron: sociaal-netwerkanalyse.
Ook Nederlandse praktijkbronnen zien deze verwevenheid. Stichting Stop Pesten Nu schrijft dat offline en online pesten “sterk vervlochten” zijn: jongeren die offline pesten, doen dat vaak ook online, en andersom. Jongeren die offline slachtoffer zijn, lopen een hoge kans dat dit online wordt doorgezet. Bron: Stop Pesten Nu.
Directeur Patricia Bolwerk reageerde op mijn vragen: zij gaf aan door tijdgebrek geen inhoudelijke antwoorden te kunnen sturen, maar verwees naar de kennisbank van de stichting. Daar wordt de verwevenheid tussen offline en online pesten nadrukkelijk beschreven. Daarmee bevestigt haar reactie wél dat dit beeld breed wordt herkend in de Nederlandse praktijk. Wel waarschuwt de stichting dat online pesten soms anoniem gebeurt. Daardoor is niet altijd vast te stellen of het exact dezelfde persoon is. Maar omdat veel cyberpesten plaatsvindt binnen bestaande klas- en vriendengroepen, gaat het in de meerderheid van de gevallen om dezelfde sociale kring.
Wat zeggen experts over de impact van pesten?
Voor deze factcheck sprak ik met hoogleraar Anne-Laura van Harmelen (Universiteit Leiden), expert op het gebied van jeugdtrauma en mentale veerkracht. Zij benadrukt dat langdurig pesten — offline én online — vergelijkbare effecten heeft op het brein als andere vormen van emotionele mishandeling. Volgens Van Harmelen zijn er “aanpassingen te zien in hersengebieden die belangrijk zijn voor stressregulatie, emotioneel functioneren en zelfbeeld.” Ze wijst erop dat kinderen die in onveilige sociale omgevingen zitten (thuis of op school) vaker meerdere vormen van slachtofferschap meemaken, waardoor de grenzen tussen online en offline pesten vervagen.
Ze verwijst naar onderzoek waaruit blijkt dat 57% van depressieve klachten in de kindertijd en 30% van mentale gezondheidsproblemen in de adolescentie kunnen worden toegeschreven aan nare ervaringen zoals chronisch pesten. Dit sluit aan bij eerdere meta-analyses, zoals die van Van Geel en collega’s, waaruit blijkt dat (cyber)pestslachtoffers meer risico lopen op suïcidaliteit. Bron: JAMA Pediatrics-artikel.
Eindoordeel
De uitspraak van Peter Nikken dat jongeren die online gepest worden vaak door dezelfde pesters offline worden aangepakt, is grotendeels waar. Grote internationale onderzoeken tonen aan dat offline en online pesten sterk overlappen, zowel qua slachtoffers als qua sociale context. Studies die ook de daders analyseren, laten zien dat cyberpesten vaak voortkomt uit dezelfde groepsdynamiek als offline pesten.
Wel is enige nuance nodig: door anonimiteit op sociale media is niet altijd te bewijzen dat het letterlijk dezelfde individu is. Maar in de praktijk gebeurt cyberpesten verreweg het vaakst binnen dezelfde klas, vriendengroep of sociale machtsstructuur. De claim is in grote lijnen juist en wordt breed gedragen door wetenschappelijk onderzoek, met de kanttekening dat “dezelfde pesters” meestal verwijst naar dezelfde sociale groep, niet in 100% van de gevallen naar exact dezelfde persoon.
