In een opiniestuk van Eveline Aendekerk van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), gepubliceerd op 24 oktober in het AD, werd de bewering gemaakt dat een btw-verhoging op boeken veel meer kost dan het oplevert. Volgens CPNB zal een hogere btw op boeken leiden tot meer werkloosheid, minder boekverkopen en hogere maatschappelijke kosten door afname in leesvaardigheid en welzijn.
De claim is afkomstig van Stichting CPNB, een organisatie die de Nederlandse boekenmarkt vertegenwoordigt en leesbevordering stimuleert. Job Jan Altena, hoofd Publiciteit en Communicatie, stichting CPNB, gaf toelichting op de economische en maatschappelijke impact van de btw-verhoging. Hij benadrukt dat boekhandels, die vaak nog herstellende zijn van de Coronacrisis, hard geraakt zullen worden. Altena suggereert dat “een toename in prijzen kan leiden tot minder boekverkopen, wat boekhandels en uitgevers financieel onder druk zet en mogelijk faillissementen veroorzaakt”.
Daarnaast voerde Altena aan dat leesvaardigheid cruciaal is voor de sociaal-economische ontwikkeling van individuen. Volgens hem zorgt een hogere prijs voor een verminderde toegankelijkheid van boeken. Dit kan uiteindelijk leiden tot hogere maatschappelijke kosten, zoals door toegenomen werkloosheid en afnemende mentale gezondheid.
Economische argumenten en beschikbare data
Hoewel CPNB geen harde cijfers aanreikt om deze claim volledig te staven, is het mogelijk om elementen van hun argumentatie te controleren aan beschikbaar onderzoek en economische theorieën.
Een belangrijk economisch aspect is het prijselasticiteitseffect: een btw-verhoging op boeken verhoogt de verkoopprijs, wat kan leiden tot een daling van de vraag. Uit onderzoek van het KVB Boekwerk blijkt dat boekenverkoopgevoelig is voor prijsverhogingen. Met een hogere prijsdrempel, zeker in tijden van inflatie, kunnen consumenten keuzes heroverwegen, vooral in laag- en middeninkomensgroepen. Uit het onderzoek:‘Wie is de koper?’ (2023) blijkt dat 57% van de boekenkopers laag- tot gemiddeld opgeleid is en 25% tot de lagere sociale klasse behoort. Juist deze mensen worden het zwaarst getroffen door de verhoging.
Maatschappelijke impact: laaggeletterdheid en welzijn
Gijsbert Leertouwer, Beleidsmedewerker bij SGP Tweede Kamer, wijst erop dat laaggeletterdheid Nederland jaarlijks naar schatting €1 miljard kost aan verloren arbeidsproductiviteit en werkloosheidsuitkeringen. Lezen speelt een belangrijke rol in het bevorderen van het mentale welzijn, het verminderen van stress en het voorkomen van gevoelens van eenzaamheid. Een daling in boekenverkoop door hogere prijzen kan deze voordelen ondermijnen, wat op termijn kan leiden tot hogere kosten in de gezondheidszorg door een toename van psychische klachten.
Hoewel er onderzoek is dat wijst op positieve effecten van lezen op gezondheid, is er beperkt bewijs om direct aan te tonen dat een btw-verhoging een directe, merkbare impact heeft op het algemene welzijn van de bevolking. Het is aannemelijk dat minder boeken worden gekocht door de prijsstijging, maar de vraag in hoeverre dit significante maatschappelijke kosten creëert is complex en afhankelijk van vele variabelen.
Vergelijking met het buitenland
In andere Europese landen, zoals Frankrijk en Italië, geldt een verlaagd btw-tarief op boeken van rond de 5-6%, terwijl Nederland momenteel al op 9% zit. CPNB argumenteert dat landen met een lagere btw op boeken meer stimulansen voor lezen bieden, wat resulteert in een cultuur waar lezen toegankelijker is en de boekenmarkt gezonder blijft.
De bewering is deels waar, aangezien lagere btw-tarieven in landen zoals Frankrijk bijdragen aan de toegankelijkheid van boeken. Echter, het is moeilijk te bewijzen dat een hogere btw-verhoging zoals in Nederland automatisch leidt tot grotere maatschappelijke kosten, vooral omdat verschillen in culturele voorkeuren en economische omstandigheden tussen landen meespelen.
Conclusie
De claim dat de btw-verhoging op boeken meer kost dan het oplevert bevat een kern van waarheid, vooral wat betreft de negatieve impact op boekhandels en de drempelverhoging voor boekenconsumptie. Echter, harde cijfers ontbreken, waardoor veel van de langetermijneffecten gebaseerd blijven op aannames en indirect bewijs. Voor sommige economische effecten, zoals de precieze impact op laaggeletterdheid en mentale gezondheid, is er te weinig direct bewijs om de claim volledig te staven.
Eindoordeel: De claim bevat elementen van waarheid, maar is op sommige punten speculatief. Het is aannemelijk dat een btw-verhoging op boeken een negatieve impact zal hebben op de verkoop van boeken, boekhandels en leesgedrag, maar de bredere maatschappelijke kosten zijn minder direct te bewijzen zonder uitgebreide langetermijnstudies. De claim is dus deels waar.
Bronnen
– AD Opinieartikel Stichting CPNB
– Interview Job Jan Altena, Hoofd Publiciteit en Communicatie, stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB)
Nummer: +31641881938
Mail: jobjan@cpnb.nl
– Interview Gijsbert Leertouwer, Beleidsmedewerker bij SGP Tweede Kamer
Nummer: 070 – 318 28 43
Mail: g.leertouwer@tweedekamer.nl
– https://kvbboekwerk.nl/consumentenonderzoek/thematische-onderzoeken/wie-is-de-koper-2023
