Als je er op gaat letten zul je merken dat spreekwoorden veel vaker gebruikt worden dan je in eerste instantie misschien denkt. Maar waar komen die eigenaardige uitdrukkingen eigenlijk vandaan? Neem bijvoorbeeld “oude koeien uit de sloot halen” of “De appel valt niet ver van de boom.” Wat hebben koeien te maken met ruzies en appels met familie? Het is tijd om een duik te nemen in de verhalen achter onze taal!
In een publicatie van Marloes Zandbergen in de scientias schrijft zij over de herkomst van spreekwoorden. In dit artikel staat dat veel gezegden een lange geschiedenis kennen. Zo komen sommige uitdrukkingen uit de klassieke oudheid. Denk aan “pluk de dag”, beter bekend als “carpe diem”, afkomstig van de Romeinse dichter Horatius. Ook de Bijbel heeft bijgedragen aan onze taal, met gezegdes als, “wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in.” In de middeleeuwen kwamen dan weer praktische gezegden op als “het ijzer smeden als het heet is”, boerenwijsheden die van generatie op generatie doorgegeven werden op het platteland.
De rol van reizigers
Reizende handelaren en ontdekkingsreizigers lieten hun sporen na, ook zij droegen bij aan de verspreiding van spreekwoorden. De Nederlandse geleerde Erasmus stelde een boek vol spreuken samen. Hij reisde door heel Europa en maakte gezegden in verschillende landen populair. Dit verklaart waarom veel talen een eigen versie hebben van gezegden zoals “geen nieuws, is goed nieuws”. In het Engels ook wel “no news is good news”.
Spreekwoorden verbinden ons met het verleden. Ze geven simpele situaties een vleugje wijsheid mee, zoals het gezegde “brutalen hebben de halve wereld.” Misschien klinken ze wat ouderwets, maar juist dat maakt ze zo kenmerkend. Neem bijvoorbeeld “Als er één schaap over de dam is, volgen er meer.” Dit spreekwoord geldt niet alleen voor de schapen in de wei, maar ook voor ons als mensen. Vaak hebben we een eerste stap nodig om ons over een drempel te helpen, of dat nu gaat om het volgen van een nieuwe trend, het nemen van beslissingen op het werk, of zelfs bij het kiezen van een bakker.
In onderstaande videoreportage worden de overeenkomsten zichtbaar tussen mens en schaap. Hierin wordt getoond hoe kuddegedrag zichtbaar is bij schapen, maar ook het wij mensen, vaak zonder het te beseffen, hetzelfde gedrag vertonen. Heb jij hier wel eens bij stil gestaan?
