Nederland wordt vaak geprezen als een tolerant en inclusief land, met een rijke geschiedenis van openheid tegenover verschillende gemeenschappen. Maar hoe inclusief was Nederland daadwerkelijk in het verleden? 

Inclusiviteit door de jaren heen

Volgens Looi van Kessel, universitair docent genderstudies aan de Universiteit Leiden, is de perceptie van Nederland als een tolerant land vaak overschat. “Nederland wordt gepresenteerd als een land van vrijheid en acceptatie, vooral sinds de legalisering van het homohuwelijk in 2001,” zegt Van Kessel. Ook zegt Kessel: “Vroeger waren er veel christenen die tegen het homohuwelijk waren, en dat is vandaag de dag nog steeds zo. Veel van deze mensen accepteren niet dat twee vrouwen of twee mannen samen een relatie hebben, omdat ze geen kinderen kunnen krijgen en dit volgens hen tegen de Bijbel indruist. Hoewel vaak wordt gedacht dat vooral mensen met een islamitische achtergrond tegen homoseksualiteit zijn, geldt dit ook voor christenen. Het gaat hierbij dus niet om kleur, want zowel witte als zwarte mensen delen deze overtuiging.”

Tijdens de jaren ‘50 en ‘60 heerste er bijvoorbeeld een strikte sociale controle. Homoseksualiteit werd in die tijd nog gezien als een psychische aandoening, zoals ook beschreven in het werk van historicus Gert Hekma, een specialist op het gebied van de geschiedenis van seksualiteit. In zijn onderzoek benadrukt Hekma dat homoseksuelen vaak een dubbel leven moesten leiden om aan sociale normen te voldoen. Pas in de jaren ‘70, met de opkomst van emancipatiebewegingen, begon de publieke perceptie te veranderen. Toch betekende dit niet dat iedereen zich geaccepteerd voelde. Vaak lag de nadruk op tolerantie als een beleefd negeren van verschillen, in plaats van het actief omarmen van diversiteit.

Het persoonlijk verhaal: het leven van Boet in Amsterdam

Boet, een homoseksuele man die al een aantal jaar in Amsterdam woont, heeft dit spanningsveld tussen tolerantie en uitsluiting aan den lijve ondervonden. “Toen ik jong was, leek Amsterdam heel open,” vertelt hij. “Maar zodra je zichtbaar afweek van de norm, merkte je hoe dun die tolerantie was. Hand in hand lopen met mijn partner doe ik niet. Ik ben bang als mensen gaan kijken of vervelende opmerkingen maken, wat je tegenwoordig wel vaker hoort “. 

Boet zijn ervaringen worden ondersteund door onderzoek van Evelien G. Bos en Jantine van Lisdonk (2016), die in hun studie naar de ervaringen van LGBTQ+-jongeren in Nederland laten zien dat intimidatie en sociale uitsluiting vaak voorkomen, zelfs in de meest liberale stedelijke omgevingen. Hun bevindingen tonen aan dat acceptatie vaak afhankelijk is van aanpassing aan heteronormatieve verwachtingen.

Kritiek op de ‘Roze Wolk’

Hoewel Nederland trots is op zijn rol als LGBTQ+-rechten, wijst Van Kessel op een zorgwekkend patroon van selectieve acceptatie. “Nederland is goed in het exporteren van een progressief beeld,” legt hij uit. “Maar dat beeld verhult dat veel mensen in het dagelijks leven nog steeds te maken hadden met stigma en discriminatie. Vooral buiten grote steden zoals Amsterdam was het leven voor LGBTQ+-personen vaak een stuk moeilijker.”

Daarnaast is de zogenoemde ‘roze wolk’ van homorechten vaak exclusief geweest voor witte, cisgender mannen. “Mensen van kleur en trans personen worden vaak niet in dezelfde mate geaccepteerd en hebben minder toegang tot veilige ruimten,” zegt Van Kessel. Ook Hekma benadrukt dat raciale en genderdimensies binnen de LGBTQ+-gemeenschap vaak werden genegeerd in de vroege emancipatiebewegingen.

Conclusie

De weerstand tegen het homohuwelijk en homoseksualiteit is geen kwestie van religie of afkomst alleen, maar eerder een breder maatschappelijk vraagstuk dat voortkomt uit diepgewortelde overtuigingen en tradities. Het stereotype dat alleen mensen van een bepaalde religie of achtergrond hiertegen zijn, doet geen recht aan de diversiteit binnen deze meningen. Acceptatie en gelijkwaardigheid blijven belangrijke thema’s waarover de samenleving in gesprek moet blijven, ongeacht geloof of huidskleur. Alleen zo kan er werkelijk vooruitgang worden geboekt.

In de onderstaande videoreportage vertelt Looi van Kessel over hoe inclusief Nederland is en de acceptatie van deze gemeenschap. Boet Butzelaar verteld een persoonlijk verhaal als homoseksuele man.