Op 2 februari verscheen er een video op verschillende socialmediakanalen waarin werd beweerd dat het dragen van smartwatches kanker en vruchtbaarheidsproblemen kan opleveren. De video is inmiddels ruim 200 duizend keer bekeken en dus ging de redactie van Spotlight op onderzoek uit: Is deze bewering terecht of onterecht?

Bewering

Horlogebandjes van o.a. Apple bevatten te hoge PFAS-niveaus waardoor deze kunnen leiden tot allerlei gezondheidsrisico’s zoals kanker en vruchtbaarheidsproblematiek. 

Oordeel

Deels onwaar

Bron van bewering

Deze bewering over de polsbandjes komt van Mike Verest, holistisch gezondheidsdeskundige bij Leef Bewust Nederland. Hij plaatste afgelopen week een video op TikTok en Instagram waarin hij met deze bewering naar buiten treedt. De bron die hij daarvoor aanhaalt is de Engelse tabloid The Daily Mail. Om dit wetenschappelijk te ondersteunen wordt er ook nog in de video verwezen naar een onderzoek van de University Of Notre Dame waarbij is aangetoond dat er een aantal polsbandjes zijn die een hoge concentratie PFAS bevatten. Vervolgens wordt de link gelegd met de gezondheidsrisico’s waaronder kanker en vruchtbaarheidsproblematiek.

 Waarom dit deels onwaar is

De claim bestaat uit meerdere onderdelen. Daarom zijn er voor deze factcheck meerdere experts geraadpleegd. Allereerst het RIVM. Woordvoerder Coen Berends vertelt ons over PFAS en zijn bevindingen rondom dit onderzoek: “Ik heb geen reden om aan te nemen dat de resultaten uit dit onderzoek niet kloppen. Met name in de duurdere bandjes zaten hoge concentraties PFAS. Van de hoeveelheden die hier worden genoemd, worden effecten op het immuunsysteem als eerste verwacht. Deze effecten kunnen al optreden als mensen over een langere periode kleine hoeveelheden PFAS binnen krijgen. Negatieve effecten op het immuunsysteem kunnen ervoor zorgen dat het immuunsysteem minder goed werkt. Daardoor is er een grotere kans om ziek te worden. Bij de huidige blootstelling vanuit voedsel en kraanwater kunnen deze effecten niet worden uitgesloten. Het is niet zo dat mensen massaal ziek worden van de PFAS die we nu al binnen krijgen.”

Om kort even een voorbeeld te geven: als je een kilo ei eet, dan krijg je al te maken met een maximale hoeveelheid van 1 microgram PFAS. Een kilo ei eet je natuurlijk niet zomaar op, maar om dit even in verhouding te zetten: door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid is vastgesteld dat een waarde van boven de 6,9 microgram PFAS per liter bloed in je lichaam gezondheidsrisico’s oplevert. Hoe hoger je boven die norm zit, hoe groter de kans dat je wat oploopt.

Wat Verest claimt betreft de aanwezigheid van PFAS in de bandjes is dus terecht. Maar de relatie met de gezondheidsrisico’s is een ander verhaal, zo vertelt Toxicoloog Majorie van Duursen van de Vrije Universiteit Amsterdam: “Ik zou niet gelijk willen zeggen dat dit vruchtbaarheidsproblemen en kanker oplevert, omdat ze de stoffen in dit onderzoek onder nogal rigoureuze maatregelen eruit hebben getrokken. Het is daardoor niet duidelijk wat je via de bandjes binnenkrijgt via dagelijks gebruik van het product, dat kun je niet uit deze studie afleiden.”  Daar zou dus een vervolgonderzoek voor nodig zijn.

Om PFAS via de polsbandjes in je lichaam te krijgen is er natuurlijk nog een barrière die gepasseerd moet worden: de huid. Om daar een goed antwoord op te kunnen geven, is de expertise van Annemieke Fongers ingeschakeld. Zij is dermatoloog in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Fongers vertelt dat er tot aan 2024 geen wetenschappelijk bewijs was dat liet zien dat PFAS door de huid kan worden opgenomen. Afgelopen jaar kwam daar dus verandering in. Het onderzoek toont aan dat er substantieel PFAS de huid kunnen binnendringen. Dit geldt vooral voor de PFAS moleculen met korte ketens. Daarnaast speelt de pH-waarde van de huid een rol.

Conclusie

De conclusie van deze factcheck is dat voor een deel klopt wat er in de claim wordt beweerd. PFAS kan schadelijk zijn voor de gezondheid, zit in de polsbandjes en er zijn dus soorten PFAS die door de huid heen kunnen komen. Alleen een verband leggen tussen deze drie bevindingen uit verschillende onderzoeken is nog veel te voorbarig en daarmee is deze factcheck voor nu nog deels onwaar. Meer onderzoek is nodig om een echt harde conclusie te kunnen trekken over deze bewering.