Op TikTok beweert influencer Britta, beter bekend als ‘Gezondheidsgoeroe’, dat het farmaceutische bedrijf Bayer (die volgens haar medicatie maakt tegen lymfeklierkanker), het bedrijf Monsanto (dat pesticiden zou produceren) heeft overgenomen. De gezondheidsgoeroe beweert dat Bayer door de overname een partij in handen heeft die producten produceert die lymfeklierkanker kunnen veroorzaken als gevolg van het gebruik van pesticiden. Britta stelt dat het hier gaat om een win win situatie. Deze video is inmiddels meer dan 119.000 keer bekeken op TikTok en ruim 8.000 keer op Instagram. Maar of deze uitspraak correct is, is de vraag. Om de juistheid van deze claim te factchecken, zijn de afzonderlijke uitspraken van Britta geanalyseerd om antwoord te kunnen geven op de vraag of deze claim klopt.
Kunnen pesticiden kanker veroorzaken?
Er bestaat nog veel onduidelijkheid over dat de blootstelling aan pesticiden kankerverwekkend kan zijn. Britta verwijst naar pesticide, ze doelt hiermee op de organische fosforverbinding glyfosaat. Dit is een werkzame stof die in veel pesticiden voorkomt en negatief in de media wordt belicht vanwege vermoedens van dat mensen er verschillende ziektes van krijgen waaronder lymfeklierkanker. In Nederland mogen gewasbeschermingsmiddelen met glyfosaat alleen door boeren en telers worden gebruikt, in de Verenigde Staten zijn producten zoals Roundup nog altijd breed verkrijgbaar voor consumenten.
Er zijn diverse rechtszaken tegen Bayer gewonnen, waarbij Amerikaanse consumenten beweren lymfeklierkanker te hebben gekregen door blootstelling aan Roundup, het gewasbeschermingsmiddel dat glyfosaat bevat. Meerdere wetenschappelijke onderzoeken zijn reeds gedaan naar de schadelijkheid van glyfosaat. In 2015 oordeelde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat glyfosaat “waarschijnlijk kankerverwekkend” is voor mensen en dat er voldoende bewijs is voor kankerverwekkendheid bij proefdieren. Daarentegen concludeerde de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) dat er geen enkel bewijs is dat glyfosaat kanker veroorzaakt bij mensen. Omdat de wetenschappelijke onderzoeken hierover uiteenlopen, kan niet met zekerheid worden vastgesteld dat glyfosaat kanker veroorzaakt.
Oordeel: Niet bewezen
“Pesticiden veroorzaken onder andere lymfeklierkanker.”
Deze bewering is vooralsnog niet bewezen.
Produceert Bayer medicijnen tegen lymfeklierkanker?
De Tiktokker beweert dat Bayer medicatie produceert tegen lymfeklierkanker. Hoewel Bayer geen specifieke medicijnen heeft die exclusief zijn voor de behandeling van lymfeklierkanker, ontwikkelt het bedrijf wel geneesmiddelen die bij verschillende vormen van kanker worden ingezet. De behandeling van lymfeklierkanker bestaat doorgaans uit een combinatie van therapieën, de keuze voor specifieke medicatie hangt af van het type en stadium van de ziekte, dit is bij elke patiënt anders. Het is daarom lastig vast te stellen of de medicijnen, die voor lymfeklierkanker worden gebruikt daadwerkelijk van Bayer afkomstig zijn. Wel staat vast dat Bayer een breed assortiment aan oncologische geneesmiddelen produceert.
Oordeel: Gedeeltelijk waar
“Bayer is een farmaceutisch bedrijf dat medicatie maakt voor lymfeklierkanker.”
Bayer ontwikkelt kankerbehandelingen, maar niet specifiek voor lymfeklierkanker.
Heeft Bayer Monsanto overgenomen?
De claim dat Bayer het bedrijf Monsanto heeft overgenomen, is correct. In maart 2018 gaf de Europese Commissie toestemming voor deze overname, onder strikte voorwaarden om een monopolie te voorkomen. Bayer moest als gevolg hiervan voor ruim 7 miljard euro aan bedrijfsonderdelen en bestrijdingsmiddelen afstoten.
Oordeel: Waar
“Bayer heeft Monsanto overgenomen.”
Heeft Bayer Monsanto met zijn ziekmakende producten overgenomen om vervolgens te verdienen aan de behandeling?
Britta stelt dat Bayer, Monsanto bewust heeft overgenomen om eerst mensen ziek te maken met pesticiden om vervolgens medicijnen voor te kunnen schrijven. Dit is een speculatieve aanname zonder feitelijke onderbouwing, zo beaamt Britta ook zelf ”Het feit dat ze oncologie medicatie maken en pesticiden zegt genoeg” aldus de influencer . Bayer ontkent deze beschuldiging en stelt dat glyfosaat niet kankerverwekkend is. Ook Ned Buijs, onderzoeker in de biotech- en farmaceutische industrie aan de Universiteit van Leiden benoemd dat deze claim nergens op slaat. Hij benadrukt dat er geen sluitend bewijs is dat glyfosaat kanker veroorzaakt en merkt op dat kanker niet uitsluitend met medicatie wordt behandeld.
Volgens Buijs zou Bayer, als het daadwerkelijk een dergelijk complot zou willen opzetten, beter een stof kunnen ontwikkelen waarvan vaststaat dat deze een specifieke ziekte veroorzaakt en dat deze ziekte alleen met hun medicijn behandeld kan worden. De onderzoeker en Bayer sluiten dus uit dat deze claim mogelijk waar zou kunnen zijn.
Oordeel: Ongegrond
“Eerste mensen ziek maken om vervolgens de oplossing te verkopen met verwoestende medicijnen”
Deze bewering is gebaseerd op een speculatieve aanname en wordt door experts als ongegrond beschouwd.
Conclusie
De claim van Britta bevat deels correcte informatie. Maar de suggestie dat Bayer Monsanto bewust heeft overgenomen met de intentie om mensen ziek te maken om vervolgens beter te kunnen maken met hun medicijnen, is niet onderbouwd met feiten en wordt door deskundigen verworpen. Daarom kan deze bewering als ongegrond worden bestempeld.
