‘Het dierenleed is ook beduidend: honderden dode en gewonde dieren’, stelt Lale Gül in haar wekelijkse column in de Telegraaf over de schade van vuurwerk. Na onderzoek blijkt dit ongefundeerd te zijn. Er sterven inderdaad elk jaar dieren tijdens de jaarwisseling, maar haar uitspraak ligt iets genuanceerder dan hoe ze dit verwoordt in haar column.

In de column van 5 april bespreekt Lale Gül de jaarlijkse discussie over het al dan niet verbieden van consumentenvuurwerk tijdens de jaarwisseling. Ze toont in haar column begrip voor beide standpunten: aan de ene kant de behouders van tradities en aan de andere kant de bezorgden over veiligheid en dierenwelzijn. En dat laatste is iets waar ze een opvallende uitspraak over doet. ‘Honderden dode en gewonde dieren tijdens de jaarwisseling.’ Wij vroegen ons af: klopt dit?

Dierenleed
In de claim wordt het woord ‘dierenleed’ gebruikt, maar wat valt er onder dierenleed en wat betekent het? Eerst is het belangrijk om deze kwestie in twee groepen te verdelen. Eén groep gaat over dieren in het wild, denk hierbij aan vogels of egels. De andere groep gaat over huisdieren. Zoals hierboven benoemd, wordt er veel gesproken over het begrip ‘dierenleed’, maar bij beide groepen geldt dierenleed niet direct dat een dier overlijdt, zoals Gül deels in haar uitspraak verwoordt. Niels Kalkman, persvoorlichter bij de Dierenbescherming, stelt dat het dierenleed tijdens de jaarwisseling heel breed genomen moet worden. ‘Dieren in het wild hebben het al lastig, omdat veel dieren dan in winterslaap zijn. Als er om 00:00 vuurwerk afgestoken wordt, dan krijgen ze hier een enorme stressreactie van. Dit kan uiteindelijk, zeker bij zwakkere diertjes, ervoor zorgen dat een dier overlijdt.’ Hij voegt hier direct aan toe dat het erg lastig vast te stellen is om hoeveel dieren het dan precies gaat. ‘We gaan niet op 1 januari het hele land uitkammen om de overleden dieren te tellen. Daarnaast kan niet gezegd worden of ze ook daadwerkelijk aan het vuurwerk overleden zijn.’

Plastic en ijzerdraad
Imke Boerma, woordvoerder van Staatsbosbeheer, bevestigt het verhaal van Kalkman. ‘Het is onmogelijk om het aantal dode dieren te monitoren.’ Toch zien zij op nieuwjaarsdag wel dat dieren gewond kunnen zijn. ‘Onze natuurgebieden worden niet snel geraakt door vuurwerk, maar delen van vuurpijlen landen er wel, denk aan plastic en ijzerdraad. Daar hebben de dieren wel last van’, aldus Boerma.

​Vluchtreactie
Een onderzoek van de Universiteit van Amsterdam, gepubliceerd in Frontiers in Ecology and the Environment, toont aan wat vuurwerk tijdens de jaarwisseling doet met vogels. Ze gebruikten radars en vogeltellingen om te zien hoeveel vogels er in beweging komen door vuurwerk. De resultaten lieten zien dat er tijdens de jaarwisseling ongeveer duizend keer meer vogels in de lucht waren dan op normale nachten. Dit betekent dat honderdduizenden vogels tegelijkertijd opvliegen door het vuurwerk. Het is een belangrijk onderdeel, want dit kan verklaren waarom er zoveel dieren overlijden tijdens de jaarwisseling. In de radar hieronder, wat onderdeel is van bovengenoemde studie, zijn deze opvliegingen zichtbaar. In het rood omcirkelde gebied vliegen maar liefst 384.000 vogels direct op als gevolg van vuurwerk. Veel meer dan op een normale nacht.

Huisdieren
Dan de tweede groep, de huisdieren. Gedragskliniek voor Dieren, onderdeel van de Universiteit van Utrecht, heeft onderzoek gedaan rond vuurwerk en huisdieren. In dit onderzoek komt naar voren dat het afsteken van vuurwerk tijdens de jaarwisseling veel stress en angst veroorzaakt bij huisdieren, zoals honden en katten. Meer dan 3.600 huisdiereigenaren deden mee aan de enquête. Driekwart van hen merkte dat hun dieren angstig of gestrest raakten door het vuurwerk, wat ervoor zorgde dat dieren zich gingen verstoppen, vluchtten of zelfs wegliepen. Hoewel de huisdiereigenaren verschillende methoden probeerden om hun huisdieren te kalmeren, bleken deze vaak niet effectief. De onderzoekers adviseren daarom om het afsteken van vuurwerk zoveel mogelijk te beperken tot alleen oudjaarsnacht, om langdurig dierenleed te voorkomen. Een ander recent onderzoek van deze kliniek bevestigt dit.

Om erachter te komen waar Gül de informatie vandaan heeft gehaald, is er om een reactie gevraagd. Dit deden we bij zowel Gül zelf, als bij de redactie van de Telegraaf. Op het moment van publicatie van dit artikel is er geen reactie gegeven.

Conclusie
De claim van Lale Gül over ‘honderden dode en gewonde dieren’ door vuurwerk is moeilijk hard te maken. Onderzoek toont aan dat vuurwerk aanzienlijke stressreacties veroorzaakt bij zowel wilde dieren als huisdieren, wat kan leiden tot sterfte, zeker bij zwakkere diertjes. Exacte aantallen zijn echter niet te achterhalen of te bevestigen, omdat de aantallen niet gemonitord of geteld worden.

Oordeel: Ongefundeerd

Bronnen: