Bewering

‘Verslaafden gecontroleerd laten gebruiken is effectief tegen overlast’.

Oordeel

Gedeeltelijk waar: Gebruiksruimten voor drugs helpen overlast te beperken en bieden tegelijkertijd zorg en begeleiding aan verslaafden. Dit effect is echter afhankelijk van strikte controles, goede organisatie en aanvullende zorgmaatregelen.

Bron van de bewering

Deze uitspraak werd gedaan door hoogleraar Psychiatrie en Verslaving Arnt Schellekens in een interview met Omroep Gelderland. Schellekens is verbonden aan het Radboudumc en sinds 2022 de eerste Nationaal Rapporteur Verslavingen. Hij benadrukt in meerdere interviews en artikelen dat gecontroleerd gebruik via gebruiksruimten helpt om overlast te verminderen en verslaafden te begeleiden.

Daarnaast bevestigt Hans Dupont, professor aan de Universiteit Maastricht en Radboud Nijmegen en coördinator van de programmalijn Preventie en Vroeg signalering bij Verslavingskunde Nederland, de stelling in een eigen interview. Dupont legt uit dat gebruiksruimten bedoeld zijn voor mensen die al meerdere vormen van hulp hebben gehad en dat deze ruimten een laatste kans bieden om het leven enigszins normaal te laten verlopen.

Wetenschappelijke bronnen

Het Trimbos-instituut rapporteerde in Drugsgebruiksruimten in Nederland — Stand van zaken 2018 dat gebruiksruimten primair zijn bedoeld om overlast te verminderen en gezondheidszorg te bieden. Vrijwel alle locaties bieden extra voorzieningen, zoals medische zorg, dagbesteding en doorverwijzing naar hulpverlening. In het verleden kwamen er problemen voor, zoals handel in drugs binnen de ruimten, maar dit is sinds 40 jaar geleden sterk verbeterd met strikte regels, metaaldetectoren en minimaal vier bewakers per locatie.

Onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam (2024) laat zien dat in wijken met gebruiksruimten criminaliteit met circa 24 % daalt, drugsgebruik afneemt met ongeveer 13 procentpunt en het woonklimaat aantrekkelijker wordt door stijgende huizenprijzen. Deze bevindingen tonen aan dat gecontroleerd gebruik niet alleen gezondheidsdoelen ondersteunt, maar ook bijdraagt aan maatschappelijke rust en minder overlast.

Volgens de Veiligheidsmonitor van het CBS (2023) ervaart 3,3 % van de Nederlandse bevolking overlast door drugsgebruik; in sterk stedelijke gemeenten loopt dit op tot 6,1 %. Dit bevestigt dat overlast door drugsgebruik een actueel probleem is, waardoor maatregelen zoals gebruiksruimten maatschappelijk relevant zijn.

Deskundige bron

Hans Dupont, professor aan de Universiteit Maastricht en Radboud Nijmegen en coördinator bij Verslavingskunde Nederland, legt uit dat gebruiksruimten niet voor extra overlast kunnen zorgen wanneer ze goed worden ingericht. Volgens Dupont worden de mensen die van de straat worden gehaald zorgvuldig geselecteerd: ze hebben meestal al meerdere vormen van hulp gehad en gebruiken de ruimte als laatste redmiddel om hun leven enigszins normaal te kunnen leiden. Hij benadrukt dat er altijd bewaking aanwezig is en dat strenge toegangscontrole, zoals metaaldetectoren en minimaal vier toezichthouders, voorkomt dat er drugsdeals of andere vormen van overlast plaatsvinden binnen de ruimten. Hierdoor blijft de veiligheid gewaarborgd en vermindert de druk op de omgeving. Dupont noemt het een misvatting dat gebruiksruimten verslaving zouden stimuleren of juist overlast veroorzaken: het doel is juist het beperken van overlast en het bieden van zorg.

Conclusie

De claim dat gecontroleerd gebruik effectief is tegen overlast is gedeeltelijk waar. Het  wordt ondersteund door deskundigen, historische pilots en evaluaties van bestaande gebruiksruimten. Hoewel er aanwijzingen zijn dat overlast in verband met verslaafden kan afnemen door gebruiksruimten, ontbreekt een grootschalig, direct vergelijkend onderzoek nog tussen steden met en zonder gebruiksruimten. Daarom kan gesteld worden dat gecontroleerd gebruik waarschijnlijk bijdraagt aan minder overlast, mits goed uitgevoerd, maar dat het exacte effect op stedelijke overlast nog niet kwantitatief is vastgesteld.