Factcheck: Levensgevaar door heropening van de gaskraan in Groningen?
De discussie over het al dan niet heropenen van de gaskraan in Groningen laait opnieuw op. Partijen zoals JA21 en Forum voor Democratie opperden recent dat Nederland opnieuw eigen gas zou moeten winnen, met het oog op energiezekerheid en kosten. Tegenstanders stellen dat dit een onacceptabel risico vormt. SP-lijsttrekker Jimmy Dijk waarschuwde dat wie de gaskraan weer opendraait ‘speelt met de levens van Groningers.’ Maar klopt dit? Leiden nieuwe gaswinningsactiviteiten daadwerkelijk tot levensgevaarlijke situaties?
Hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring van de Rijksuniversiteit Groningen volgt het dossier al jaren en nuanceert de bewering van Dijk. Volgens hem ligt de verantwoordelijkheid voor de problemen mede bij de overheid. ‘De overheid heeft toestemming gegeven voor gaswinning en daar miljarden aan verdiend,’ zegt Bröring. ‘Ook zij zijn dus verantwoordelijk voor de schade die inwoners nu ondervinden.’ Tegelijkertijd maakt hij duidelijk dat het directe fysieke gevaar van nieuwe gaswinning zeker aanwezig is. Het gaat echter niet alleen om het fysieke gevaar, maar bijvoorbeeld ook om ziekmakende stress.
Bröring benadrukt dat de overheid in 2013 de risico’s onderschatte en onvoldoende naar bewoners luisterde. ‘Toen had men beter moeten handelen. Nu betalen we daar de prijs voor.’ Over nieuwe gaswinning zegt hij: ‘Technisch kan het nog, maar het is geen goed idee. Eerst moeten de schade afhandeling en veiligheid op orde zijn.’ Zijn advies is helder: schade herstellen, veiligheid garanderen en vertrouwen terugwinnen. En dat is een klus waarvan de omvang en complexiteit door voorstanders van nieuwe gaswinning uit het groningenveld enorm word onderschat.
Voor veel Groningers is gaswinning geen abstract politiek debat, maar een persoonlijke kwestie. Fokko Wildeboer, die al jarenlang in de provincie woont, herinnert zich nog goed hoe het begon. Dertien jaar geleden was hij wiskundedocent in een dorpje in de buurt van Groningen, waar in zijn schoolgebouw destijds vijftien tot twintig scheuren zaten. Pas in 2022 werd het gebouw vernieuwd.
Volgens Wildeboer wil het Groningse electoraat, dat ongeveer 60.000 mensen omvat, absoluut niet dat de gaskraan opnieuw wordt opengedraaid. ‘Als ze de kraan opendraaien, zullen mensen zich verzetten,’ zegt hij. Voor hem is de situatie moreel onverantwoord: Groningers worden niet gecompenseerd voor gemaakte beloften, terwijl miljarden uit de grond worden gehaald ten koste van de lokale bevolking. Wildeboer benadrukt dat veel inwoners het vertrouwen in de overheid volledig zijn kwijtgeraakt. ‘Er wordt gezegd dat we gecompenseerd worden, maar wie gelooft dat nog?’
De discussie over gaswinning is zowel fysiek als psychologisch actueel. Volgens het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) blijft de veiligheid zorgelijk, ook na het formele stoppen van de gaswinning. Bodembewegingen zullen naar verwachting nog jarenlang doorgaan en sommige woningen blijven structureel kwetsbaar. De wettelijke veiligheidsnorm stelt dat de kans op overlijden door instorting niet groter mag zijn dan 1 op 100.000 per jaar. Hoewel deze grens in de meeste gebieden niet wordt overschreden, is de situatie kwetsbaar.
Naast fysieke risico’s is er een aanzienlijke psychosociale impact. Onderzoeken van de Rijksuniversiteit Groningen en het Sociaal Planbureau Groningen tonen dat veel bewoners stress, slapeloosheid en andere gezondheidsproblemen ervaren door de voortdurende onzekerheid. Dit kan indirect leiden tot gezondheidsrisico’s, zoals hartproblemen en mentale klachten.
Er is echter reden om de directe levensgevaarlijke claim van politici zoals Dijk kritisch te bekijken. In de meeste gebieden voldoen huizen nog aan de wettelijke veiligheidsnorm, waardoor het daadwerkelijke risico op instorting en overlijden klein lijkt. Tegelijkertijd is de langdurige onzekerheid en psychologische druk van de aardbevingen een reëel probleem, dat indirect de gezondheid en het welzijn van bewoners beïnvloedt.
Conclusie van de factcheck:
De bewering dat heropening van de gaskraan in Groningen direct tot levensgevaarlijke situaties leidt, is niet volledig onderbouwd. Het fysieke risico op overlijden door instorting is volgens wettelijke normen beperkt, maar de maatschappelijke en psychologische gevolgen zijn aanzienlijk. Stress, onzekerheid en gezondheidsproblemen zijn reële gevolgen voor veel Groningers. Bovendien tast de situatie het vertrouwen in de politiek aan: veel inwoners twijfelen aan de beloften van compensatie en voelen zich onvoldoende beschermd. Samengevat: het gevaar is vooral indirect en maatschappelijk, maar de ernst van de situatie voor de bewoners mag niet worden onderschat.
