In de Verenigde Staten groeit het aantal klinieken waar ketamine wordt gebruikt tegen depressie. Mensen die zich depressief voelen of veel angst hebben, kunnen er een behandeling krijgen. Het middel kost vaak veel geld en wordt populair door reclames en social media. ‘In de VS wordt ketamine soms zonder goed medisch toezicht gegeven,’ zegt Wouter van der Sanden, psychiater in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. ‘Dat is gevaarlijk. Het kan verslavend zijn en bijwerkingen geven.’ Veel Amerikaanse klinieken richten zich op winst. Patiënten willen snel resultaat en worden soms behandeld voordat er genoeg onderzoek is gedaan naar de lange-termijneffecten. ‘Mensen hopen op snelle verlichting van hun depressie. Dat begrijp ik, maar het is zorgelijk dat sommige klinieken de regels negeren,’ legt Van der Sanden uit. Ook Nederlandse onderzoekers maken zich zorgen. Psychiater Jurriaan Strous, die werkt aan de KETA-studie, ziet dat veel onderzoek in de VS niet goed is opgezet. Daardoor wordt soms te snel geconcludeerd dat ketamine veilig is. In de KETA-studie onderzoekt hij of neusspray-ketamine beter werkt tegen acute suïcidaliteit dan een actief placebo. Hij legt uit dat dit belangrijk is, omdat patiënten anders doorhebben in welke groep ze zitten, waardoor onderzoek minder betrouwbaar wordt.

Nederlandse regels

In Nederland gelden strenge regels. Ketamine mag alleen in ziekenhuizen of speciale klinieken worden gegeven, onder toezicht van een arts. Het wordt vooral gebruikt bij mensen met ernstige depressies wanneer andere medicijnen niet helpen. Strous legt uit hoe ketamine werkt. Het middel beïnvloedt het glutamaatsysteem in de hersenen. Hierdoor stijgt mogelijk BDNF, een stof die zenuwcellen helpt herstellen en sterker maakt. ‘Dat kan verklaren waarom ketamine zo snel werkt,’ zegt Strous. ‘Maar we weten nog niet alles. Er zijn ook studies waar BDNF helemaal niet stijgt.’ Sommige patiënten krijgen tijdens de behandeling een psychedelische ervaring, vertelt Strous. ‘Dat kan inzichten geven en soms helpt dat ook.’

Risico’s blijven groot

Maar ketamine is zeker niet zonder risico. ‘Er bestaat een verslavingsgevaar,’ zegt Strous. ‘En dat kan ernstige schade geven aan het brein, de blaas en de nieren.’ Daarom vindt hij dat patiënten tijdens de behandeling nauwgezet moeten worden gevolgd. Als iemand tekenen van verslaving krijgt, moet de behandeling worden gestopt en moet er verslavingszorg worden ingezet. Ook documentaires laten zien dat in de VS veel klinieken patiënten zonder goede screening laten starten. Sommige mensen raakten verslaafd of kregen bijwerkingen zoals geheugenproblemen of blaasproblemen.

Commerciële druk versus goede zorg

Het verschil tussen de VS en Nederland laat zien hoe gevaarlijk het kan zijn als commerciële belangen voorrang krijgen. Ketamine kan helpen, maar alleen als het zorgvuldig wordt gebruikt. ‘Het kan een effectief middel zijn,’ zegt Van der Sanden. ‘Maar het is geen wondermiddel. Artsen moeten het goed begeleiden, anders kunnen er problemen ontstaan.’ Strous benadrukt dat Nederland vooral rustig moet blijven en het middel niet te snel moet omarmen. ‘We moeten goed onderzoek blijven doen en zorgen dat de blindering in studies klopt. Anders trekken we verkeerde conclusies en ontstaat verkeerd gebruik.’ Nederland kan veel leren van de fouten in de VS: populariteit is niet hetzelfde als veiligheid. Strenge regels, goede onderzoeken en duidelijke begeleiding zijn nodig om misbruik te voorkomen.

Luister hieronder de audio-explainer over ketamine als therapie, waarin ik verder uitleg wat de risico’s en kansen zijn van dit middel en hoe Nederland verschilt van de Verenigde Staten.