Sinds de invoering van de Wet Seksuele Misdrijven (WSM) op 1 juli 2024, is het aantal meldingen van seksuele delicten gestegen. Waar er in 2023 nog 14.015 meldingen waren, liep dit aantal in 2024 op tot 14.802. Vooral in tweede helft van het jaar nam het aantal meldingen toe met 16 procent ten opzichte van voorgaande jaren. 

Of deze stijging direct te linken is aan de wet, is onduidelijk, maar bespreekbaarheid blijkt een belangrijke rol te spelen in het zichtbaar maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag. De stijging van het aantal meldingen is niet alleen toe te schrijven aan de wet, maar ook aan de media-aandacht en bewustwordingscampagnes. Caroline Monster, hoofd van het Landelijk Expertiseteam Seksuele Misdrijven, vergelijkt de situatie met 2022, toen de uitzending van BOOS over misstanden bij The Voice of Holland leidde tot een golf van meldingen. De publieke aandacht lijkt slachtoffers de moed te geven om zich uit te spreken en hun ervaringen te delen.

Jeanette Dijkstra, expert op het gebied van seksuele voorlichting en bewustwording, pleit voor een andere manier van denken over seksueel contact. ‘Ik zeg eigenlijk nooit ‘toestemming vragen’, omdat dat ongelijkwaardigheid impliceert. Het gaat om afstemming: samen bespreken wat je wilt en niet wilt,’ stelt ze. Volgens haar zou het helpen als mensen gewend raken om expliciet af te stemmen met hun partner. Dit kan veel misverstanden voorkomen en draagt bij aan een cultuur waarin wederzijdse instemming centraal staat.

Dijkstra wijst ook op diepgewortelde ideeën over mannelijke en vrouwelijke seksualiteit, die bijdragen aan ongelijkheid. ‘Het ouderwetse idee dat mannen hun lusten niet kunnen beheersen en dat vrouwen daar verantwoordelijk voor zijn, moet echt verdwijnen.’ Dit type overtuigingen draagt bij aan een cultuur waarin grensoverschrijdend gedrag wordt genormaliseerd en slachtoffers zich geremd voelen om hun grenzen aan te geven.

Daarnaast speelt religie een rol in hoe seksualiteit wordt besproken. “In sommige gemeenschappen is seksuele voorlichting nog steeds een taboe. Dit belemmert jongeren in hun vermogen om hun eigen grenzen te leren kennen en respecteren,” aldus Dijkstra. Ze benadrukt het belang van seksuele educatie op scholen, niet alleen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, maar ook om bewustwording te creëren bij zowel potentiële slachtoffers als daders.

Een belangrijke vraag blijft: zijn daders zich altijd bewust van hun gedrag? Volgens Dijkstra is dat niet altijd het geval. ‘Sommige mensen herkennen niet wanneer iemand bevriest of niet meer durft te zeggen dat ze iets niet willen. Daarom is het essentieel dat er meer maatschappelijke bewustwording komt, zowel bij slachtoffers als bij potentiële daders.’

Donderdagochtend was traumatherapeut Marieke van Leijen bij ons in de radio uitzending te gast; wil je meer weten over of daders zich altijd bewust zijn van hun gedrag? Luister dan hier naar het interview: