Veel jongeren hebben het gevoel dat ze het moeilijker hebben dan eerdere generaties. De kosten voor wonen en levensonderhoud stijgen, terwijl de druk op werk en toekomstzekerheid toeneemt. Daarnaast zorgen maatschappelijke ontwikkelingen zoals klimaatverandering en geopolitieke spanningen voor extra onzekerheid. Een kijkje in de feiten laat zien dat deze zorgen voor een groot deel terecht zijn.

Het sentiment dat jongeren het moeilijker hebben dan hun ouders leeft al langer en komt regelmatig terug in discussies. Diedert de Wagt, zelf eind twintig, sprak hier recent over in de podcast The Truemanshow. Hij noemde dalende koopkracht, hogere werkdruk en een onzekere maatschappij als redenen waarom deze generatie het lastiger heeft. Om te checken of deze claim klopt, worden die drie factoren als uitgangspunten genomen.

Koopkracht 

Veel starters ervaren dat het leven duurder is geworden. De prijzen van energie, boodschappen en andere basisbehoeften zijn de afgelopen jaren gestegen, waardoor ze minder te besteden hebben. 

Toch voorspelt het Centraal Planbureau (CPB) dat de koopkracht de komende jaren zal toenemen, mede dankzij een sterke arbeidsmarkt met weinig werkloosheid. Maar dat betekent niet automatisch dat jongeren financieel beter af zijn dan hun ouders.

Een belangrijke factor die buiten deze berekeningen valt, is de woningmarkt. Uit een artikel van financieel adviseur de Hypotheker blijkt dat een gemiddelde woning in 1995 nog 93.750 euro kostte, terwijl dat in 2021 was opgelopen tot 386.714 euro. Waar een huis vroeger 4 tot 5 keer een modaal inkomen kostte, is dat nu 8 à 9 keer zoveel.

Hoewel de hypotheekrente in de jaren ‘90 met 8-10 procent veel hoger lag dan de 1,5 procent in 2021, wegen de voordelen van lagere maandlasten niet op tegen de nadelen van de huidige woningmarkt. Door schaarste, strengere leennormen en hoge prijzen is het voor jongeren veel moeilijker geworden om een eigen woning te kopen. Iets wat voor eerdere generaties veel vanzelfsprekender was.

Werkdruk

Er wordt vaak beweerd dat jongeren meer moeten werken en minder zekerheid hebben dan voorgaande generaties. Daarbij leeft het idee dat de werkdruk is toegenomen en dat jongere generaties hierdoor meer stress ervaren. 

Uit onderzoek van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) blijkt dat jongvolwassenen vooral onzekerheid ervaren over hun loopbaan en financiële stabiliteit. Veel jongeren maken zich zorgen over het vinden van een vaste baan, voldoende inkomen en hun toekomstige inzetbaarheid op de arbeidsmarkt. Daarnaast ervaart een groot deel prestatiedruk, wat kan leiden tot stress en mentale klachten.

Toch vertellen de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een ander verhaal. De netto-arbeidsparticipatie bereikte in 2023 een recordhoogte van 73,1 procent, waarmee Nederland koploper is binnen de EU27. Tegelijkertijd werken mensen gemiddeld minder uren per week en is de tevredenheid over werk en vrije tijd hoog. Wel is er een trendmatige toename van psychische vermoeidheid door werk, wat erop wijst dat sommige groepen de werkdruk sterker ervaren. 

Dit hangt samen met een bredere cultuuromslag, stelt jongerenexpert Nina Hoek van Dijke:

‘Generatie Z is zich veel bewuster van werk-privébalans en stelt daar ook grenzen in. Oudere generaties zien dat soms als ‘niet hard genoeg willen werken’, maar jongeren vinden hun mentale gezondheid belangrijker en weigeren bijvoorbeeld structureel over te werken.’

Maatschappelijke Context

Naast de woningcrisis en werkdruk wordt ook maatschappelijke onrust vaak genoemd als een factor die het voor de jongere generatie moeilijker maakt.

Hoewel elke generatie te maken krijgt met tegenslagen en uitdagingen, lijkt de situatie voor de huidige generatie complexer en minder voorspelbaar, zo stelt Hoek van Dijke:

‘Jongeren van nu groeien op in veel onrustigere tijden, met een klimaatcrisis, woningcrisis en oorlogen die dichterbij komen dan vroeger. Dat maakt hun wereldbeeld anders dan dat van hun ouders.’

Onderzoek van het Pew Research Center (PRC) ondersteunt dit beeld. Uit hun studies blijkt dat jongere generaties vaker gevoelens van onzekerheid en angst ervaren over de toekomst, met name door klimaatverandering en economische instabiliteit. Generatie Z en Millennials voelen zich sterker betrokken bij milieuproblemen en rapporteren vaker negatieve emoties zoals angst en machteloosheid wanneer ze hiermee worden geconfronteerd. 

Conclusie

Hoewel eerdere generaties dus ook onzekerheden kenden, lijken de uitdagingen van nu een directere impact te hebben op het dagelijks leven en de verwachtingen voor de toekomst. Zo stijgt de koopkracht van consumenten, maar weegt dit niet op tegen de stijging van huizenprijzen. Op de arbeidsmarkt zijn er meer kansen, maar ook een groeiende mentale belasting. Daarnaast maken maatschappelijke crises—zoals klimaatverandering, geopolitieke spanningen en de nasleep van Covid—de toekomst minder voorspelbaar en stabiel. Al met al is de bewering dat deze generatie het zwaarder heeft dan hun ouders daarmee grotendeels waar.

Verantwoording en bronnen

Voor deze factcheck zijn de volgende bronnen geraadpleegd:

• Uitspraak van Diedert de Wagt bij The Truemanshow
• CPB-raming over koopkracht en economische groei
• Artikel van Hypotheker met data van CBS
• NIDI-onderzoek over generatiepercepties
• CBS over arbeid en vrije tijd
• Pew Research over maatschappelijke onrust en generatiewaarden
• Een interview met jongerenexpert Nina Nieuwehoek van Dijken (Jongen & Je Wil Wat)