In 2018 vestigde de eerste wolf zich op de Noord-Veluwe. Inmiddels leven er elf roedels in Nederland (BIJ12). De terugkeer van het dier leidt tot veel discussie, emoties en ook zorgen. Op 5 september uitten in De Telegraaf twee anonieme experts hun angst dat het gevaar van de wolf wordt onderschat. Zij stelden dat Nederland inmiddels op de laatste trede van de zogenoemde wolven-escalatieladder zou staan, ook wel bekend als de schaal van Geist. Deze ladder is vernoemd naar de Duits-Canadese bioloog Valerius Geist, die zeven fasen beschreef in de escalatie van wolvengedrag richting mensen.  WHEN DO WOLVES BECOME DANGEROUS TO HUMANS?, p24-25 – Valerius Geist.

Waarom anoniem?

Dat de experts hun naam niet wilden noemen, is veelzeggend. Het wolvendebat ligt zo gevoelig dat onderzoekers, beleidsmakers en bestuurders die zich uitspreken soms te maken krijgen met bedreigingen. Volgens de Telegraaf willen de experts in dit artikel daarom anoniem blijven.

Regelgeving

Belangrijk om te weten: de wolf is in heel Europa een beschermde diersoort. Dat is vastgelegd in de Europese Habitatrichtlijn ( Verdrag van Bern) ( Verdrag van Bonn). In principe mag de wolf dus niet worden verstoord, verjaagd of gedood. Alleen in uitzonderlijke situaties, bijvoorbeeld bij bewezen gevaar, kan een provincie besluiten in te grijpen.

Namens de gezamenlijke provincies coördineert BIJ12 de monitoring van de Nederlandse wolvenpopulatie en voert het de afhandeling van wolvenschade op vee uit. In Nederland zijn de provincies verantwoordelijk voor het beleid rondom de wolf. Daarbij mag iedere provincie zelf beslissen welk beleid ze gaan vastleggen in de regelgeving. Dit hangt dus af van de politieke ideeën per provincie.

Verschillende visies

BIJ12 beschrijft dat de mens en de wolf samen kunnen leven. De experts in De Telegraaf verwijzen naar de Duits-Canadese bioloog Valerius Geist. Hij gaat uit van het principe dat de wolf en mens niet kunnen samen leven, dit beschrijft hij in zijn essays. De escalatieladder van Geist is onderzocht in een essay, en geen peer-reviewed onderzoek. Volgens de experts zit Nederland nu op de trede: “Minder schuw en mensen benaderen, mensen als prooi zien”.  BIJ12 zegt dat de wolf een mens of kind niet als prooi ziet (BIJ12).

Wolvenplan en escalatieladders

Om provincies te ondersteunen, bestaat er een landelijk Wolvenplan. In het Wolvenplan staan ook escalatieladders (p.69) die beschrijven welke stappen genomen kunnen worden bij incidenten. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt bij de omgang tussen wolf en mens, wolf en hond, of wolf en vee.

De claim uit De Telegraaf dat Nederland “op de laatste trede” van de escalatieladder staat, verwijst naar de ladder van Valerius Geist. Zijn model beschrijft hoe wolven van voorzichtig observeren tot uiteindelijk het aanvallen van mensen. Maar die ladder is géén onderdeel van het Nederlandse beleid. “De escalatieladder van Geist die in De Telegraaf wordt benoemd gaat over een beschrijving van de nationale situatie. Die is niet van ons afkomstig en wij gebruiken hem ook niet in beleid”, vertelt woordvoeder Gildemacher van het BIJ12 wolvenplan.

Volgens Gildemacher betekent dat niet dat de experts die zich op dit model baseren “onzin verkondigen”. Escalatieladders zoals die van Geist kunnen volgens hem wel gebruikt worden om een wetenschappelijke visie te duiden. Wel waarschuwt hij dat in het polariserende wolvendebat wetenschap soms selectief wordt gebruikt. De wetenschap is breed, en beleidskeuzes volgen niet automatisch uit één studie. “Bestuurders maken hun eigen afwegingen, waarin ook politiek en maatschappelijke belangen meespelen.”

Buitenlandse studie

Dan is er nog een ander punt, het onderzoek van Geist is afkomstig uit Canada. De vraag is of die bevindingen zomaar gelden voor Nederland. “Als een onderzoek uit het buitenland komt, betekent dat niet automatisch dat het toepasbaar is op onze situatie,” zegt Gildemacher. “Dat is geen ontkenning van de wetenschap, maar soms is aanvullend onderzoek nodig om te bepalen of buitenlandse inzichten ook hier bruikbaar zijn.”

Conclusie

De uitspraak dat Nederland “op de laatste trede van de wolven-escalatieladder” staat, is deels onjuist. De experts baseren zich op een bestaande escalatieladder van Geist om hun visie op Nederland te schetsen, terwijl het Nederlandse Wolvenplan uitgaat van een andere, op de situatie afgestemde aanpak. Bovendien is het de vraag of dit buitenlandse model direct toepasbaar is op een dichtbevolkt land als Nederland.

Het wolvendebat gaat niet alleen over het gedrag en mogelijke gevaar van de wolf, maar ook over interpretatie en politieke keuzes.