In de week van de veiligheid, vind je in de bibliotheek ‘T Kampje in Loenen aan de Vecht een digitale voorlichting met betrekking tot de week van de veiligheid. Een voorlichting voor oplichting online en cyberaanvallen. Deze voorlichting wordt gehouden met voornamelijk aanwezigheid van ouderen. In deze voorlichting zien we, Nina van Liere (28) die de voorlichting geeft en vertelt over het belang van de digitale voorlichting anno 2024: ‘Online oplichting komt vaker voor dan bijvoorbeeld woninginbraken en fietsdiefstallen’. 

De voorlichting begint om twee uur ‘s middags met zestien ouderen aanwezig door de jongere voorlichter Nina. Twee bezoekers zitten in rolstoelen, terwijl een ander aandachtig staat te observeren en aan de tafels zitten. De zaal geeft een huiselijke en rustige sfeer zoals een echte bibliotheek dat ook doet met een uitzicht op een groen gazon met in het midden een fonteintje.
Iedereen krijgt een kopje koffie van Carolien, die de mede organisator is van de locatie van de voorlichting voor de start van het eerste deel: ‘Aanvankelijk hadden zich maar vier mensen zich aangemeld’.

De voorlichter, Nina, begint met het vertellen in de microfoon (die klinkt over de gehele zaal) over meerdere soorten cyberaanvallen en oplichtingen online via gevoelige gegevens. Hierbij illustreert Nina voorbeeld-video’s van verdachte situaties die leiden tot oplichting. Nina stelt vragen waarbij de bezoekers kunnen antwoorden bij zulke verdachte situaties. Hierbij kunnen bezoekers situaties herkennen en voor de volgende keer weten hoe ze bij elk soort manier van oplichting moeten handelen. Een reactie op een van die vragen luidt: “Ik durf tegenwoordig nergens meer op te klikken’’, meldt een anonieme bron. Hierna volgt gelach en erkenning van de rest van de zaal. 

Tijdens de pauze met nog een kop koffie en even een rustmomentje van alle informatie die verkondigd is, vertelt Nina dat door digitale oplichting bij ouderen veel angst ontstaat: ‘Ouderen zijn vaak het doelwit bij dit soort oplichting’.
Bij digitale oplichting worden vaak ouderen als doelwit gezien door oplichters, maar zijn het ook vaak die jongeren die slachtoffer worden van digitale oplichting volgens Nina: ‘Jongeren hebben meer activiteit op het internet en zijn daardoor ook vaak slachtoffer hierdoor’. ‘Online pesten en ronselen via telegram is momenteel ‘super actief’. ‘Jongeren zijn natuurlijk op het internet veel vaardiger, maar kunnen mediawijs nog een hoop leren’. Hierdoor is digitale voorlichting bruikbaar voor iedereen: ‘Digitale oplichting gebeurt bij elke leeftijdscategorie’. 

Als het tweede deel van de voorlichting begint en de veertien bezoekers weer opgeladen zijn gaat Nina door met de illustratie en die vertelt onder andere verschillende soorten internetoplichting: Nepmails, nep-dating accounts, oplichting via chats en oplichting via nep telefoontjes. Nepmails die moeilijk te onderscheiden zijn, doordat oplichters steeds beter het verschil minder goed zichtbaar kunnen maken op nepmails van bekende bedrijven zoals DHL en PostNL die klanten benaderen via bestellen of bezorgen. Je ziet drie bezoekers hier fanatiek en komisch op reageren (omdat dit wederom erg herkenbaar is), terwijl anderen de handen voor hun hoofd slaan. Nina illustreert op het digibord dat bij nep-dating sites oplichters een band met de slachtoffers creëren en daardoor aan gegevens te komen. Dit wordt laten zien met een video van een oudere vrouw die denkt een date te hebben, maar eigenlijk opgelicht wordt. Wederom zie je veel gelach (dit keer vooral van betreur) in de zaal en de bezoekers lijken al steeds meer van de voorlichting onder de knie te krijgen.

Na afloop wordt Nina bedankt door de bezoekers en zie je iedereen langzamerhand met een koekje en kopje thee de zaal van de bibliotheek verlaten. Nina vertelt me tot slot nog iets meer over een van de gevaarlijke vormen van digitale oplichting; ‘fishing’ ofwel aankoopfraude; het lokken van klanten naar een valse website of link om daarbij wachtwoorden of gegevens in te voeren waardoor de oplichters toe kunnen slaan. Bij aankoopfraude kopen klanten via een website een product dat niet levert of een hele slechte kwaliteit levert. Hierbij, wordt niet altijd aangifte gedaan volgens Nina: ‘Veel ouderen schamen zich en voelen zich dom en wijzen vooral naar hunzelf en niet naar de dader, terwijl dit niet het geval is’. ‘Als er meer bewustzijn komt voor de slachtoffers dat het niet hun schuld is, kan er meer geholpen worden door de politie’.