In het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie behandeld meerdere thema’s, waaruit er een thema uitspringt dat veel in het oog van het publieke debat is. Onder het kopje ‘bescherm het leven’, wordt euthanasie fors onder de loep genomen. De ChristenUnie veronderstelt het volgende: ‘Het absolute en relatieve aantal euthanasiegevallen stijgt elk jaar. Dat is meer dan de demografische ontwikkelingen kunnen verklaren.’
Waarom dit klopt
Cijfers over landelijke euthanasie worden niet gepubliceerd door expertisecentrum euthanasie, die in een deel van Nederland handelen, maar door de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE). Ieder jaar publiceren zij een verslag met het aantal uitgevoerde euthanasiegevallen. Met deze cijfers, is de relatieve stijging in percentage berekend door het verschil in meldingen tussen twee jaren te delen door het aantal meldingen van het voorgaande jaar, en dit vervolgens met 100 te vermenigvuldigen.
Het klopt dat euthanasiegevallen zowel absoluut als relatief jaarlijks stijgen. In 2020 ontving de RTE 6.938 meldingen, wat ongeveer 4,1% van alle sterfgevallen in Nederland was. In 2021 stijgde dit aantal toe naar 7.666 meldingen, wat 4,5% van de sterfgevallen was. Hieruit zien we, volgens het RTE, een stijging van 10,5 procent ten opzichte van het jaar ervoor.
In 2022 werden 8.720 gevallen gemeld, wat 5,1% van de sterfgevallen innam, dit is een stijging van 13,7 procent ten opzichte van 2021. Voor 2023 rapporteerde de RTE 9.068 meldingen, 5,4% van alle sterfgevallen, een stijging van 4 procent ten opzichte van 2022. In 2024 steeg het aantal meldingen verder naar 9.958, goed voor 5,8% van de sterfgevallen, een stijging van 10 procent ten opzichte van het voorgaande jaar.
‘Demografische ontwikkeling’
Om de stelling van de ChristenUnie volledig te begrijpen, zoeken we eerst uit wat demografische ontwikkelingen precies zijn. Het NIDI hanteert de volgende definitie: ‘demografische ontwikkelingen zijn veranderingen in de omvang en samenstelling van de bevolking; onder andere door geboortecijfers, sterftecijfers en (internationale) migratie.’
Bron: CBS
Om te onderzoeken of de stijging van het aantal euthanasiegevallen hiermee te verklaren is, vergelijken we de relatieve bevolkingsgroei met de relatieve toename van euthanasiegevallen.
De relatieve groei wordt berekend door het verschil tussen twee jaren te delen door het aantal van het voorgaande jaar, en dat resultaat vervolgens met honderd te vermenigvuldigen voor een percentage.
Zo berekenen we bijvoorbeeld de bevolkingsgroei van 2021 naar 2022: het aantal inwoners in 2022 (17.811.291) min het aantal inwoners in 2021 (17.590.672) is een groei van 220.619 mensen. Dat getal delen we door het aantal van het voorgaande jaar,17.590.672 en vermenigvuldigen we met honderd, wat neerkomt op een bevolkingsgroei van ongeveer 1,25%
Van 2020 naar 2021 groeide de bevolking van 17.475.415 naar 17.590.672 inwoners. Het verschil is 115.257 mensen. Wanneer we dit delen door 17.475.415 en vermenigvuldigen met honderd, komen we uit op een bevolkingsgroei van ongeveer 0,66%.
Van 2022 naar 2023 nam de bevolking toe van 17.811.291 naar 17.942.942, een stijging
van 131.651 mensen. Met dezelfde rekensom komt dat neer op een groei van ongeveer 0,74%. Van 2023 naar 2024 groeide de bevolking van 17.942.942 naar 18.044.027 inwoners. Het verschil bedraagt 101.085 mensen, wat neerkomt op ongeveer 0,56% groei.
De bevolkingsgroei tussen 2021 en 2024 lag telkens tussen de 0,5% en 1,3% per jaar, terwijl het aantal euthanasiegevallen met 4 tot 14% per jaar toenam.
Wat is dan wél de oorzaak?
Volgens Menno Oosterhoff, psychiater betrokken bij de beoordeling van euthanasieverzoeken bij psychiatrische patiënten, valt deze toename niet te verklaren door demografische verschuivingen. “Het klopt dat de euthanasiegevallen stijgen; deze toename is fors. Dat is veel meer dan dat vergrijzing kan verklaren. In de psychiatrie wordt dat zeker niet verklaard door bevolkingsgroei, daarvoor is de toename veel te groot.”
Een andere oorzaak wordt wel genoemd, namelijk dat euthanasie maatschappelijk meer geaccepteerd wordt. “Het wordt steeds bekender. Ons normen- en waardenstelsel verandert. Vijftig jaar geleden was euthanasie ondenkbaar, nu is dat heel anders. Deze verschuiving is nog steeds gaande.”
Conclusie
Dat euthanasiegevallen relatief en absoluut stijgen, is waar. Demografische ontwikkelingen zijn niet genoeg om deze stijging te verklaren, die uitspraak van de ChristenUnie, is ook waar. Volgens Oosterhoff is vooral de stijging onder jongere mensen opvallend. Dat dit, zoals de ChristenUnie stelt, meer is dan de demografische ontwikkelingen kunnen verklaren, is juist: er is relatief gezien een te groot verschil tussen de bevolkingsgroei en de toename van euthanasiegevallen.
Waar dit wel door te verklaren is, is onze veranderende perceptie rondom euthanasie. “Dit zie je minder in religieuze cirkels, zoals bij islamitische of christelijke geloven, maar dat komt omdat die een ander set van normen en waarden hebben.” Zoals we zien bij de ChristenUnie, “Er is wel degelijk sprake van een toename, de vraag is alleen of dat erg is.” Aldus Menno.
