Herfstbladeren vanaf nu laten liggen in plaats van opruimen om de biodiversiteit te bevorderen. Dit zou kunnen klinken als een idealistisch en opgeruimd idee. ‘Maar… wordt het dan geen gladde, gevaarlijke boel?’, zou menig ander kunnen denken bij het lezen van dit concept. Iemand die dit in ieder geval niet denkt is Tjitske Ympma. Zo stelt zei in een column op de website Joop.nl: ‘blad is natuur en geen probleem en misschien wel de goedkoopste en meest effectieve manier om biodiversiteit te herstellen’. Maar klopt dat beeld als we kijken naar ecologische effecten en de veiligheid in de stad?
De feiten
Ecoloog Robert Ketelaar van Natuurmonumenten bevestigt dat de stelling voor natuurgebieden en groenvakken grotendeels waar is. ‘Bomen trekken in het najaar de voedingsstoffen terug naar hun stam en wortels, waarna het afgevallen blad fungeert als een onmisbare, natuurlijke deken. Dit blad wordt langzaam afgebroken door regenwormen, schimmels, pissebedden en kevertjes, en verrijkt de bodem met essentiële voedingsstoffen zoals stikstof en calcium’.
Ook zou deze deken van bladeren kunnen fungeren als schuilplaats voor dieren zoals bospadden en egels. Maar precies bij dat punt waarschuwt de organisatie Natuur en Milieu Nederland, dat er ook een schaduwzijde aan dit idee hangt. Zo zouden het precies deze kleine dieren zijn die hierdoor minder zichtbaar zijn en in de stad makkelijk kunnen worden overreden door bijvoorbeeld voertuigen.
Dan toch liever de bladeren opruimen? Ook daarbij is zorgvuldigheid een pré. ‘Gooi dit niet op 1 hoop!’, waarschuwt Ketelaar. Een te dikke of kunstmatig opgehoopte laag blad juist schadelijk kan zijn. ‘Als mensen bladeren massaal op een hoop gooien of gemeenten ze in grote stapels dumpen, kan dat ervoor zorgen dat er geen zuurstof bij de bodem komt en licht kwetsbare bosplanten niet bereikt. Dit remt de plantengroei en kan, zeker in combinatie met vocht en stikstofopbouw, averechts werken op de biodiversiteit.
De situatie verandert compleet zodra we de openbare ruimte van de stad betreden. Op straten, stoepen en fietspaden hebben bladeren volgens Ketelaar geen ecologische functie meer. Herfstbladeren in de stad veranderen na regen in een verraderlijk gladde boel. Spoedeisende Hulp-arts David Baden bevestigt dit. In de herfst ziet hij een meetbare stijging in het aantal valincidenten, vooral bij ouderen en fietsers, waarbij natte bladeren een expliciete oorzaak van gladheid zijn. Hoewel het de ziekenhuizen niet overbelast, is de impact er wel: de SEH waar Baden werkt ziet op piekdagen ongeveer één extra patiënt per dag die uitgegleden is door spekgladde herfstblaadjes. ‘Het aantal bezoekers van de SEH is daarmee op natte herfstige dagen wat hoger dan normaal, maar niet zo ernstig dat het ziekenhuizen overbelast. Het is onvergelijkbaar bij het aantal gevallen die bij ons terecht komen op dagen waarop het heeft gevroren.’
De conclusie
De claim slechts gedeeltelijk waar is. Bladeren zijn zeker natuur en kunnen de biodiversiteit op een effectieve en goedkope manier versterken, maar alleen op plekken waar ze ecologisch iets bijdragen en geen veiligheidsrisico vormen. Het vraagt daarom om maatwerk: laten liggen in groenvakken en tuinen voor bijvoorbeeld de egel en de bodem, maar opruimen waar mensen lopen en fietsen om onnodige valincidenten te voorkomen. En áls je ze opruimt: niet op 1 hoop.
