Thomas van Huizen, universitair hoofddocent toegepaste micro-economie aan de Universiteit Utrecht, beweert in een column in Trouw het volgende: “Zonder aanvullende maatregelen bestaat het risico dat directe financiering in strijd is met Europese staatssteunregels.”
door David van den Berg
Wat is staatssteun?
Maar wat wordt er nou eigenlijk bedoeld met staatssteun? “Staatssteun is het direct dan wel indirect verstrekken van financiële steun aan ondernemingen door overheden. De EU wil gelijke concurrentievoorwaarden scheppen voor alle ondernemingen op de interne markt en heeft daarom staatssteunregels opgesteld om eventuele steun door overheden in goede banen te leiden.” Alsdus Kenniscentrum Europa Decentraal Kenniscentrum Europa Decentraal.
Volgens de Europese regels (artikel 107 van het Verdrag over de werking van de EU) mag de overheid bedrijven geen voordeel geven, tenzij er een uitzondering is. Daarbij gaat het om drie zaken: er is geld of een voordeel van de overheid, het voordeel gaat naar een onderneming en niet niet iedereen krijgt hetzelfde voordeel.
Directe betalingen aan commerciële kinderopvangorganisaties voldoen hier vaak aan, waardoor het risico op staatssteun vrij groot is. Dat is dus tegen de regels.
Hoe werkt het in Nederland?
Volgens Ed Buitenkerk, juridisch adviseur voor organisaties als kinderopvangen (ook wel bekend als de rekenmeester van de kinderopvang), ligt het probleem van de huidige Nederlandse financieren vooral bij het wetsvoorstel dat bij de kamer ligt. “Het wetsvoorstel stelt dat de kinderopvang inkomensonafhankelijk moet zijn,” vertelt Buitenkerk. “Nu is het zo dat de lage inkomens een lagere eigen bijdrage betalen, en de hoge inkomens juist een hoge”. Dit verschil zit tussen de 4 en 66 procent. Het gevolg van dit wetsvoorstel is voornamelijk negatief, aldus Buitenkerk. “Door het op deze manier relatief goedkoper maken van de opvang zal de vraag toenemen,” stelt hij. “Men zal vaker oma inruilen voor de formele kinderopvang”.
In het wetsvoorstel kiest Nederland voor een aanpak waarin kinderopvang wordt aangemerkt als DAEB; Dienst van Algemeen Economisch Belang. Dat betekent dat organisaties een vergoeding krijgen voor een publieke taak, maar dat winst beperkt is en de kosten transparant worden berekend. “De DAEB zal dan direct worden uitbetaald aan de gezinnen, maar rechtstreeks aan de aanbieders.” zegt Buitenkerk. “Daarom gaat het lijken op staatssteun.”
In sommige landen, zoals Noorwegen en Zweden, valt de kinderopvang buiten het staatssteunrecht omdat het juridisch geen economische dienst is maar onderdeel van het onderwijs. Nederland kiest voorlopig, lijkt het, niet voor deze route.
Conclusie
De claim van Van Huizen is dus grotendeels waar. Zonder aanvullende maatregelen kan directe financiering van kinderopvang, door de Dienst van Economisch Belang, worden gezien als staatssteun.
De betalingen van de overheid aan kinderopvangorganisaties kunnen als staatssteun worden gezien als er geen juridische of organisatorische waarborgen zijn. Tegelijkertijd bestaan er routes om dat risico te vermijden, zoals het aanwijzen van kinderopvang als Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB).
Volgens Buitenhek zouden er veel betere opties zijn om de financiering aan te pakken. “Zoals het nu gaat neemt de al enorme druk op het zorgpersoneel alleen maar toe. Het nieuwe wetsvoorstel is veel te ingrijpend. Een mildere aanpak zou beter zijn, zowel voor de organisaties als de gezinnen.”
