Bart Heederik
18-10-2024, 19:48
Deze factcheck is geschreven op 18-10-2024 met de kennis van dat moment.
In een artikel op AD.nl claimt sportdiëtist Esther van Etten dat roken verantwoordelijk is voor 81% van alle longkanker. Dit beweert zij in een artikel over gezond leven, waarin zij zegt dat geluk ook een rol speelt bij gezond zijn, maar dat je het grotendeels zelf kunt bepalen, want “81% van alle longkanker komt door roken.” Iets wat je zelf in de hand hebt. Het is nu Stoptober, de maand waarin veel mensen proberen te stoppen met roken, wat het interessant maakt om te controleren of dit hoge percentage echt klopt.
Esther vertelt dat ze deze informatie heeft van Elleke van Duin, verslaggever van het AD, die deze cijfers weer zou hebben van KWF Kankerbestrijding. In een artikel op de KWF-website wordt dit dan ook geschreven: “81% van iedereen met longkanker krijgt dit door roken.” Hier staat alleen niet hoe het KWF aan deze cijfers komt. Wanneer je verder leest in het artikel, kom je een stukje tegen waarin staat dat 16% van alle kanker door roken komt. Hier staat wel een link naar een onderzoek van het TNO, maar in dit onderzoek staat ook dat roken zorgt voor 76,5% van alle longkanker, wat dus niet gelijk is aan de 81% die eerder in het artikel werd genoemd. Daarnaast staat er dat de 76,5% van de longkanker niet alleen door roken komt, maar ook door alcohol, weinig bewegen, overgewicht en ongezonde voeding. Die 81% is dus niet terug te vinden.
Verificatie van de cijfers
Gemma van den Boog, woordvoerder van KWF, vertelt dat het percentage 81% komt uit een recent onderzoek van het RIVM en het percentage 76,5% uit een verouderd onderzoek van het TNO: “Wij hebben samen met het Longfonds, de Rookvrije Generatie en de Hartstichting, het RIVM onderzoek laten doen naar verschillende cijfers rondom roken.” In dit onderzoek wordt bevestigd dat 81% van alle longkanker door roken komt. Gemma vertelt dat het niet goed was om geen bron te vermelden. “We zijn vergeten de oudere bron van het TNO te vervangen voor het meer recente onderzoek van het RIVM, we zullen hier zo snel mogelijk wat aan doen.”
Onderzoek van het RIVM
Het RIVM constateert dat in de berekening en het onderzoek is gekeken naar 15 chronische ziekten waarbij roken een rol speelt. Hierbij zeggen ze dat in 81% van de gevallen longkanker door roken wordt veroorzaakt. Het RIVM komt aan deze cijfers door middel van een zogenoemde puntprevalentie: ‘Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment, absoluut of relatief.’ Uit het onderzoek dat is gebruikt voor de cijfers van het RIVM blijkt dat op 30 september 2024, 34.730 personen longkanker hadden. Van deze personen waren er 11.720 rokers en 16.410 ex-rokers, wat resulteert in een totaal van 28.130, wat 81% is. Echter staat er in het onderzoek dat het totaal 28.120 is, wat duidt op een foutieve berekening door het RIVM. “De aantallen van rokers en ex-rokers kloppen, maar de som is verkeerd berekend; toch blijft het percentage in beide gevallen 81%,” aldus Jan Brouwer de Koning, woordvoerder van het RIVM op het gebied van Volksgezondheid en Zorg. Het RIVM zal zo spoedig mogelijk het juiste cijfer neerzetten.
Conclusie
De claim dat roken verantwoordelijk is voor 81% van alle gevallen van longkanker, zoals gezegd door Esther van Etten, blijkt te kloppen. Deze cijfers komen uit een onderzoek van het RIVM, dat bevestigt dat 81% van de mensen met longkanker rokers of ex-rokers zijn. Eerdere cijfers van TNO gaven 76,5% aan, maar die zijn verouderd. Hoewel er een kleine fout in de berekening van het RIVM-rapport zit, blijft het percentage van 81% juist. KWF geeft toe dat ze een bronvermelding vergeten zijn en zullen dit aanpassen.
