Bij het nemen van een pijnstiller zorgt het placebo-effect voor tot de helft van alle pijnstilling, schrijft de lijsttrekker van de Piratenpartij op twitter. Die uitspraak is juist, maar behoeft wel wat meer context. Het placebo-effect werkt namelijk vooral bij gematigde pijnstilling en veel minder bij zware pijn, zegt een hoogleraar pijngeneeskunde van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Deze factcheck is geschreven op 19 september 2024 met de kennis van dat moment

Bewering:

Placebo-effect zorgt voor de helft van alle pijnstilling bij het nemen van een pijnstiller

Oordeel:

Juist, maar vereist meer context

Bron van de bewering

Op twitter schrijft Piratenpartij-lijstrekker Matthijs Pontier, verwijzend naar een video over het placebo-effect van de Universiteit van Nederland, dat wanneer we een pijnstiller nemen de placebo het meeste werk doet.

Pontier heeft als lijsttrekker van de Piratenpartij zo’n dertigduizend volgers op Twitter, en hoewel de partij geen zetels heeft in de Tweede Kamer, hebben ze bij de Gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam wel enkele duizenden stemmen binnengehaald. Bij de Europese Parlementsverkiezingen behaalde de Piratenpartij onder het lijsttrekkerschap van Pontier zelfs 23 duizend stemmen in Nederland.

Als lijsttrekker heeft hij met zijn tweets daarom een bereik onder zeker enkele tienduizenden Nederlanders.

Waarom het context vereist

Als mensen last hebt van bijvoorbeeld hoofdpijn, keelpijn of een griep wordt vaak meteen een paracetamol uit de kast gepakt. Deze veelgebruikte pijnstiller verhindert het pijnsignaal dat aan de hersenen wordt doorgegeven, waardoor de pijn afneemt.

Maar de werking van deze pil leunt voor een groot deel op de innemer zelf. Als je een paracetamol neemt zorgt je onderbewuste namelijk voor een aanzienlijk deel van de pijnstilling: doordat we denken dat de pil onze pijn wegneemt zorgt het ervoor dat we ook minder pijn gaan ervaren.

Een Australisch onderzoek legde dit effect tien jaar geleden bloot bij mensen met lage rugpijn. Het team van onderzoekers concludeerde dat de meerwaarde van een behandeling met paracetamol bij mensen met acute lage rugpijn nihil is in vergelijking met een placebopil (een pil zonder werkzame stoffen). Zo’n 1600 patiënten werden verdeeld in drie groepen waarvan twee paracetamol kregen en de laatste groep placebopillen kreeg. Nadat de lage rugpijn 17 dagen later was verdwenen zagen de onderzoekers geen verschil in de pijnbeleving van de patiënten.

De patiënten die de neppillen kregen geloofden in de werking van de pil, omdat hen werd verteld dat het paracetamol was. Doordat zij verwachtten dat de pil zou werken, werkte deze voor hen gevoel ook daadwerkelijk.

Placebopillen

Het gebruik van placebo-pillen als medicijn tegen de pijn bestaat al heel lang. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bijvoorbeeld, kregen gewonde soldaten een zoutoplossing toegediend tegen de pijn, terwijl de soldaten dachten dat zij een medicijn kregen. De pijnstillers waren namelijk op en er zaten geen werkzame stoffen in de zoutoplossing, maar omdat de soldaten dachten dat het werkte, kwamen er bepaalde stofjes vrij in de hersenen die de pijn verminderde, schrijft de Hersenstichting.

Op het internet worden placebopillen tegenwoordig nog steeds volop verkocht, meldde de Volkskrant. Hoewel het in de Tweede Wereldoorlog al werd gebruikt, bewees een team onderzoekers van de universiteit Harvard dat het placebo-effect zelfs overeind blijft als mensen weten dat ze een neppil slikken. Door het ritueel van dagelijks pillen slikken en de uitleg van onderzoekers dat neppillen wel degelijk effect hebben, groeit de verwachting van de patiënt en daarmee de kans dat het brein stofjes gaat produceren die de pijn dempen.

Hoogleraar pijngeneeskunde Albert Dahan benadrukt dit effect en is niet verbaasd dat mensen placebo-pillen gebruiken in plaats van een paracetamol. ‘Mensen vinden het heerlijk om zichzelf in de maling te nemen’, zegt hij. Daarnaast ziet Dahan de rol van placebo bij het nemen van pijnstillers. ‘Wanneer wij experimenten uitvoeren ben ik vaak teleurgesteld in hoe groot het effect van placebo daadwerkelijk is. Het denken dat de pil werkt heeft een groot aandeel in de pijnstilling.’

‘Maar’, voegt de hoogleraar eraan toe, ‘placebo is van minder impact als iemand pijnstillers neemt bij echt zware pijn. Als mensen weten dat ze een placebopil tot zich nemen, is er dus alsnog sprake van enige vorm van pijnstilling, maar we moeten de kracht ook niet overschatten’.

Conclusie

Meerdere onderzoeken hebben laten zien dat het placebo-effect voor een groot deel van de pijnstilling zorgt wanneer we een pijnstiller innemen. Heb dus een beetje vertrouwen in de werking van je paracetamol, want daardoor gaat hij ook echt beter werken. Maar neppillen hebben volgens de Harvard een even groot effect. Echter brengt hoogleraar pijngeneeskunde Dahan de nuance. Volgens hem zijn pijnstillers nog steeds van groot nut zijn bij zwaardere klachten. Maar dat het placebo-effect een groot deel van alle pijnstilling zorgt wanneer je een paracetamol inneemt, dat is juist.