Een paar dagen geleden was Anja Meulenbelt aanwezig bij VPRO Boekengids. Zij zegt hier iets opmerkelijks: “Geweld tegen vrouwen komt alleen maar door mannen.” Hiermee wordt dus gesteld dat alleen mannen de daders zouden zijn. Deze bewering wordt zonder enige context uitgesproken. Maar is dit wel echt zo? En wat komt er naar voren na dieper onderzoek?

“Geweld in het algemeen wordt vaker door mannen gepleegd en dus ook het geweld tegen vrouwen. Maar er zit wel meer achter”, vertelt Saskia Daru, senior projectleider en expert op het gebied van grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid. Uit de meest recente cijfers van Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, blijkt dat geweld tegen vrouwen in Nederland een groot en structureel probleem is. 41 procent van alle Nederlandse vrouwen die deelnamen in het onderzoek gaven aan ooit in haar leven fysiek en/of seksueel geweld meegemaakt te hebben. De piramide van geweld laat zien dat geweld niet alleen gaat over extreme incidenten als femicide, maar het begint met subtiele vormen van respectloos of intimiderend gedrag wat langzaam uit de hand kan lopen.

Mannen zijn niet alleen daders
Uit de CBS Emancipatiemonitor 2024 blijkt dat geweld niet alleen bij vrouwen voorkomt. Er wordt aangetoond dat in 2023 6,4 procent van de inwoners van Nederland (15 jaar of ouder) slachtoffer is geworden van een of meerdere geweldsdelicten. Onder geweldsdelicten vallen mishandeling, bedreiging en seksueel geweld. Concreet ging het om 496 duizend vrouwelijke slachtoffers en 470 duizend mannelijke slachtoffers.

Wel zijn er een aantal verschillen tussen mannen en vrouwen in slachtofferpercentages. Zo zijn mannen meer dan vrouwen slachtoffer van bedreiging (5,4 procent bij mannen, 3,9 procent bij vrouwen) en mishandeling (1,4 procent tegen 0,9 procent). Maar daarentegen is het slachtofferpercentage van seksueel geweld bij vrouwen dan weer 5 keer zo hoog als bij mannen (3,1 tegenover 0,6 procent).

Mannelijke slachtoffers van geweld melden zich veel minder vaak bij de politie dan vrouwen. Hierin spelen maatschappelijke beelden en normen een grote rol. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport toont aan dat mannen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld zich vaak schamen. Denk hierbij aan gedachtes als: ‘Een man laat zich niet slaan (en zeker niet door een vrouw)’. Ook Helge Herzmann, docent veiligheid en agressief, grensoverschrijdend en verward gedrag, ziet dit in de praktijk gebeuren. “Als man verlies je dan toch een beetje je ego als je vertelt dat je thuis geweld ervaart door je eigen vrouw”, legt hij uit.

Geweld door vrouwen
In 2023 werden ruim 32 duizend personen verdacht van een geweldsmisdrijf. Onder gewelds­misdrijven vallen mishandeling, bedreiging, stalking en seksuele misdrijven. Van deze verdachten was 88 procent man en 12 procent vrouw, wat laat zien dat hoewel mannen de meerderheid vormen, ook vrouwen als dader geregistreerd worden.

Herzmann is in zijn verleden lang werkzaam geweest in de zorg. Hij geeft aan dat hij vaak heeft meegemaakt dat vrouwelijke cliënten zich gewelddadig gedragen richting zorgpersoneel. Denk hierbij aan uitschelden maar ook fysiek geweld.

Verder laat de Prevalentiemonitor Huiselijk Geweld en Seksueel Grensoverschrijdend gedrag 2024 van het CBS zien dat 37 procent van de plegers bij huiselijk geweld man was, maar daarnaast ook 27 procent vrouw. Bij fysiek geweld binnen de huiselijke kring was 48 procent een mannelijke en 28 procent een vrouwelijke pleger. Van de slachtoffers van stalking door een ex-partner geeft 61 procent aan dat de pleger een man was en 39 procent een vrouw. Hoewel de percentages bij mannen dus steeds relatief hoger zijn, toont dit wel aan dat ook vrouwen gewelddadig gedrag vertonen.

Geweld tussen vrouwen
Het komt dus voor dat vrouwen zich gewelddadig gedragen tegen mannen, maar hoe zit het met geweld van vrouw tegen vrouw?

Daru ziet geweld tussen vrouwen in de praktijk voorkomen. “Natuurlijk bestaat er geweld van vrouwen tegen andere vrouwen. Als je kijkt naar dodelijk geweld, dan komt dat heel weinig voor. Er komt wel moord voor op de eigen kinderen door een moeder en die kinderen zijn soms ook vrouwelijk. Verder komt geweld in lesbische en biseksuele relaties ook voor”, vertelt Daru.

Herzmann vertelt dat hij recent nog geweld tussen een lesbisch koppel heeft meegemaakt. “Ik maakte het mee voor mijn eigen voordeur”, zegt hij. “Twee vrouwen uit hetzelfde huishouden maakten heel veel lawaai en ze sloegen elkaar. Ze waren onder invloed van drugs en alcohol. Het ging er heftig aan toe. Mijn buurvrouw heeft het zelfs nog gefilmd en online gezet.”

Herzmann vindt wel dat vrouwengeweld meestal andere vormen laat zien. “Geweld van man naar vrouw is meestal erg uitbundig, met veel stemverheffing erbij, en vaak ook nog fysiek. Hoewel dit natuurlijk ook voorkomt van vrouw naar vrouw, zie ik vaker andere vormen. Meestal zie je dat ze elkaar achter de rug om klein maken. Ze gebruiken meer sneaky gedrag om elkaar mentaal helemaal kapot te maken. Het is dus meer woordenwisseling dan fysiek geweld. Ja dat is in mijn ogen wel echt vrouwengeweld”, aldus Herzmann.

Conclusie
De data en praktijkvoorbeelden laten zien dat mannen vaker plegers zijn, maar dat vrouwen óók geweld gebruiken en ook richting andere vrouwen. De claim dat geweld tegen vrouwen uitsluitend door mannen wordt gepleegd, is dus niet waar.