Op 25 september is er op de site van de LINDA een opvallende kop verschenen. Er wordt geclaimd dat elk glas alcohol de kans op dementie vergroot, dit is gebaseerd op het onderzoek van het BMJ. Klopt het dat zelfs één drankje per week je hersenen al schaadt? Nieuw onderzoek laat zien dat zelfs kleine hoeveelheden alcohol, dus ook dat ene glaasje rode wijn, het risico op dementie al kunnen verhogen. Maar is dit wel zo zwart op wit als dit vermeld wordt?

Onderzoek

In recent onderzoek van het BMJ Evidence-Based Medicine (2025), hebben onderzoekers het verband tussen alcoholgebruik en dementie onderzocht. In dit onderzoek is het belangrijk om te weten dat onder één glas alcohol een ethanol verhouding van ongeveer 14 gram geldt. Dit zit ook in een standaard glas bier (250 ml), een standaard glas wijn (100 ml) en een standaard glas sterke drank (35 ml).

Het BMJ heeft tijdens het onderzoek naar 559 duizend mensen uit de VS en de UK tussen de leeftijd van 56-72 jaar gekeken. Daarnaast is er gebruik gemaakt van mendeliaanse randomisatie. Dit is een onderzoeksmethode in de epidemiologie die genetische variatie gebruikt om causale verbanden tussen risicofactor en een ziekte te onderzoeken. In andere woorden, is er doormiddel van genetische analyses gekeken naar de samenhang. Voor deze analyse is er gebruik gemaakt van gegevens uit meerdere onderzoeken met in totaal 2,4 miljoen deelnemers. Hierbij werden drie genetische maten voor alcoholgebruik onderzocht. Het aantal wekelijkse glazen, risicovol drinkgedrag en alcoholafhankelijkheid.

Voor alle drie de genetische maten kwam naar buiten dat, hoe hoger de genetische aanleg voor alcoholgebruik, hoe hoger het risico op dementie. Mensen die op basis van hun DNA ongeveer 12 glazen alcohol per week drinken, hebben 9% meer kans op het krijgen van dementie. Elke één tot drie glazen extra (per week) leiden tot 15% meer risico.

Reverse causation

Het “fabeltje” dat één glas rode wijn per dag goed voor je is, blijkt uit onderzoek niet waar. Uit het onderzoek lijkt het alsof mensen die een matige hoeveelheid alcohol per week binnenkrijgen, beter uit de test komen, dan mensen die helemaal niet drinken. Volgens het BMJ kan dit effect verklaard worden door “reverse causation”. Dit zijn mensen die beginnende dementie ontwikkelen en daardoor minder drinken, nog voordat ze de diagnose krijgen. Hierdoor worden ze later als “lichte drinkers” gelabeld, terwijl hun lagere alcoholinname het gevolg is van de achteruitgaande hersenfunctie.

De uitspraak ligt wat ‘genuanceerder’

Volgens hoogleraar in de neuropsychologie, Roy Kessels ligt de uitspraak “elk glas alcohol vergroot de kans op dementie” wat genuanceerder. “Als ze gewoon naar de data kijken, zien ze dus een omgekeerde U: de mensen die helemaal niet drinken en de mensen die veel drinken hebben een grotere kans op het ontwikkelen van dementie dan de tussengroep. Allerlei andere verklarende factoren (leefstijl, roken, sociaaleconomische status e.d.) hebben ze in de analyses meegenomen, maar dat is dus lastig om die helemaal onder controle te houden”, aldus meneer Kessels.

Daarnaast zijn de genetische analyses volgens meneer Kessels erg complex. “Daarin kijkt het BMJ ook naar deze samenhang, maar stellen ze dat ze die verstorende factoren beter onder controle hebben en dus iets over causaliteit kunnen zeggen; dan vinden ze inderdaad het lineaire effect waar de Linda ook over spreekt: bij 12 glazen alcohol per week een 9% grotere kans op het krijgen van een dementie. Echter is er niet gekeken naar het type dementie.”

Alcoholinfo (een initiatief van het Trimbos-Instituut) voegt hieraan toe dat alcohol niet beschermt tegen dementie zoals soms wel wordt beweerd en dat hoge hoeveelheden alcohol in verband staan met een grotere kans op dementie.

Conclusie

Er kan geconcludeerd worden dat de claim uit de LINDA enigszins waar is, echter ligt het genuanceerder dan beweerd wordt. Het is dus onnauwkeurig. Er zijn bijvoorbeeld verschillende soorten dementie die niet aangekaart worden in het onderzoek. Daarnaast spelen andere factoren zoals leefstijl, roken en sociaaleconomische status ook een rol. Alcohol zorgt voor een verhoogde kans op dementie, maar er komt ook zeker meer bij kijken.