Oktober is de Maand van de Geschiedenis. Het thema dit jaar is natuurlijk. De stikstofcrisis laat zien dat natuur en geschiedenis meer met elkaar te maken hebben dan je denkt. Want die crisis begon niet gisteren, maar heeft een veel langere aanloop.
Destin den Hertog, student Bos- en Natuurbeheer, legt uit hoe dat zit. Vroeger had Nederland juist een tekort aan stikstof. Heidevelden en veengebieden waren heel arm aan voedingsstoffen. Generaties mensen haalden er van alles uit, maar gaven niks terug. Zo ontstond een landschap dat schraal en kwetsbaar was, en dat eigenlijk nog steeds zo is.
Na de Tweede Wereldoorlog kwam daar verandering in. De hongerwinter van 1944 op 1945 heeft hier veel invloed in gehad. Bij de wederopbouw van Nederland stond één ding centraal, namelijk Nederland zelfvoorzienend te maken op het gebied van landbouw. In diezelfde periode ontdekten wetenschappers hoe je stikstof uit de lucht kon halen en vastleggen in kunstmest. Voor de landbouw was dat een revolutie: gewassen groeiden beter, opbrengsten stegen, en Nederland maakte in de jaren vijftig en zestig een enorme landbouwtransitie door.
Maar daarmee begon ook het huidige probleem. De landbouw groeide, er kwam steeds meer vee, en veevoer zoals soja, werd vanuit het buitenland gehaald. Alle stikstof die daarin zat, kwam uiteindelijk hier terecht, in de lucht, in het water en in de bodem.
En dat is precies waar het misloopt, zegt Destin. Om biodiversiteit te behouden moet de bodem arm zijn, maar de bodem krijgt nu veel te veel stikstof te verwerken. Door de grote hoeveelheid stikstof in de bodem nemen snelgroeiende planten toe en hebben langzaam groeiende planten geen kans om te groeien. Heidevelden en andere kwetsbare natuurgebieden kunnen dat helemaal niet aan. ‘Je ziet dat stikstofarme natuurgebieden pal naast stikstofrijke landbouw liggen,’ legt hij uit. ‘Dat gaat gewoon niet samen.’ Verteld Destin.
In 2019 werd de crisis ook juridisch groot. Het oude stikstofbeleid, de PAS, werd ongeldig verklaard. De Raad van State oordeelde dat er geen ruimte meer is om nieuwe uitstoters toe te laten, maar de uitstoot gaat elke dag door. Daardoor komen nu niet alleen boerenbedrijven, maar ook woningbouwprojecten in de knel.
Kortom: de stikstofcrisis begon ooit met een tekort, groeide uit tot een overvloed, en is nu een probleem dat zowel de natuur als de samenleving raakt.
In het Nederlands Openluchtmuseum zie je hoe mens en natuur altijd met elkaar verbonden zijn geweest. Daar sprak ik met Vigo Maijenburg, medewerker in het museum bij de tuindienst. Zijn verhaal hoor je hier onder in mijn reportage. Ook praat ik verder met Destin den Hertog over de gevolgen voor de natuur van de hoeveelheid stikstof
