Op 29 september stelt de Raad van Volksgezondheid & Samenleving dat we in een hypernerveuze samenleving leven. Prestatiedruk, versnelling en individualisme komen daarbij ten koste van de mentale gezondheid van jong en oud. Volgens de RVS kosten die mentale problemen Nederland inmiddels zo’n €18 miljard per jaar aan bbp. En zelfs dat bedrag is een onderschatting, omdat schoolverzuim niet volledig is meegerekend.

Jacqi Amo herkent deze samenleving, als ex-student en slachtoffer van een burn-out. “Iedereen is constant aan het rondrennen. Therapie helpt mensen individueel, maar verandert niets aan de maatschappelijke omstandigheden die mensen onder druk zetten.” Ook de Raad van Volksgezondheid & Samenleving ziet dat terug: “De mentale gezondheid van jongeren staat sterk onder druk. Zij moeten mee in de ratrace: prestaties zijn nooit genoeg, het individu is uitsluitend zelf verantwoordelijk voor zijn of haar succes of falen, en sneller is beter. Het gaat over studie, werk, sociale relaties en nog veel meer. Juist daarom zou de mentale gezondheid van jongeren erg gebaat zijn bij een samenleving met meer rust, meer ruimte om jezelf te zijn en meer verbinding met anderen.”

Deze druk is ook te zien in cijfers. De Raad van Volksgezondheid en Zorg schat de mentale kosten op ongeveer 1,8 miljard euro per jaar, en de directe zorgkosten rond 1,6 miljard euro. Samen komt dat neer op 3,4 miljard alleen al voor depressie. Volgens het Trimbos-instituut loont preventie: kleine verbeteringen in de mentale gezondheid van de bevolking leveren forse besparingen op. “Als de mentale gezondheid van een miljoen volwassenen met 5 procent verbetert, kan dit 144 miljoen euro besparen.”

Die hypernerveuze samenleving maakt ons dus niet alleen mentaal uitgeput, maar zuigt ook onze portemonnees leeg. Blijven inzetten op individuele oplossingen is duur en onvoldoende. Voor een beter beleid tegen mentale klachten en minder economische schade moet er minder op het individu worden gericht, en meer op de samenleving als geheel. “Een meer ontspannen samenleving geeft ons letterlijk ademruimte: minder druk op de zorg, meer mensen die mee kunnen doen en ruimte voor wie anders is,” aldus de Raad van Volksgezondheid & Samenleving. “Onze samenleving is hypernerveus, heel veel mensen hebben daar nu al last van, en dat worden er alleen maar meer. Daarom is het van belang dat we hier nú mee beginnen. Een cultuuromslag heeft tijd nodig, dus we kunnen echt niet wachten.”

Hoe diep die prestatiedruk doorwerkt in het leven van jongeren, onderzoekt verslaggever Minah in een audioreportage. Daarin spreekt zij met orthopedagoog Lijnie Reijers, gespecialiseerd in prestatiedruk bij jongeren, en met een student die zelf een burn-out kreeg.