Met kerst wordt Nederland weer even warm en betrokken. Er worden duizenden kaarten geschreven en diners georganiseerd voor mensen die zich alleen voelen. Maar ondanks al die goedbedoelde acties groeit het aantal eenzame Nederlanders elk jaar verder. Hoe effectief zijn die kerstcampagnes eigenlijk?
Vanaf oktober tot en met december wordt in Nederland extra aandacht besteed aan eenzaamheid. Van kerstdiners tot kaartenacties, overal proberen mensen iets goeds te doen voor wie alleen is. Rond de feestdagen ontstaan tientallen lokale initiatieven, vaak met resultaten. Toch is de vraag wat het op de lange termijn echt oplevert. Volgens socioloog Theo van Tilburg van de Vrije Universiteit is het probleem veel groter dan wat een decemberactie kan oplossen. “Elke actie helpt een beetje,” zegt hij, “maar eenzaamheid is structureel. Als we het alleen rond kerst aanpakken, blijft het dweilen met de kraan open.”
Uit nieuwe cijfers van het CBS blijkt dat vier op de tien Nederlanders zich in meer of mindere mate eenzaam voelt. Vooral jongeren en ouderen geven aan zich regelmatig geïsoleerd te voelen. De oorzaken verschillen: jongeren ervaren sociale druk en prestatiedrang, terwijl ouderen vaak kampen met verlies of een kleiner sociaal netwerk. Toch groeit het aantal initiatieven elk jaar. In Rotterdam organiseren vrijwilligers van Kerst voor Iedereen, schrijfavonden waar duizenden handgeschreven kaarten worden gemaakt voor mensen die wel wat extra aandacht kunnen gebruiken.
Die acties hebben zeker waarde, benadrukt Van Tilburg. Ze brengen mensen in beweging en maken zichtbaar wat anders onzichtbaar blijft. “Een kaartje lost de eenzaamheid niet op, maar het maakt mensen wel bewust. Je ziet dat er iets speelt, en dat is waardevol.” Tegelijk waarschuwt hij dat het niet mag blijven bij symbolische gebaren. Zodra de kerstlampjes uitgaan, verdwijnt vaak ook de aandacht voor het onderwerp.
Van Tilburg pleit daarom voor structurele oplossingen: vaste ontmoetingsplekken in wijken, meer tijd voor persoonlijk contact in de zorg en projecten die mensen het hele jaar verbinden. “We moeten niet alleen schrijven of bellen in december, maar het hele jaar door.” Want zolang eenzaamheid alleen in december aandacht krijgt, blijft de kerstkaart vooral een mooi gebaar, geen echte oplossing.
Om te zien wat die kerstinitiatieven in de praktijk betekenen, ging verslaggever David Stam in gesprek met Inge van Dalen, sociaal werker bij Stimenz, en Adrie Nieuwland, organisator van Kerst voor Iedereen. In hun gesprek worden beide kanten van het verhaal duidelijk zichtbaar.
