In het jaar 1995 was er bijna 30 miljoen hectare Amazone bos omgekapt, dat is ongeveer de landoppervlakte van Italië of zeven keer Nederland, volgens cijfers van Fediol. Jaren later kwam er een daling, tot het weer steeg. In 2007 kwam het aantal weer dicht bij hetzelfde niveau als in 1995. Dit kwam door strengere controlemaatregelen onder president Lula da Silva, die sinds zijn eerste ambtstermijn in 2003 actief beleid voerde tegen ontbossing. Onder zijn leiding ontstond het idee van het zogeheten sojamoratorium.

Ontbossing is al jarenlang een strijd in de Amazone. Om de kap terug te dringen, werd in 2006 het sojamoratorium bedacht en in 2008 ingevoerd. De regeling hield in dat landbouwgrond waarop na 2008 bos was gekapt voor sojateelt, niet gebruikt mocht worden voor de export. Bedrijven die soja wilden verkopen aan internationale markten, mochten dus alleen werken met legaal bestaande landbouwgronden. Dit initiatief, dat in samenwerking met milieuorganisaties, overheden en de private sector werd opgezet, had jarenlang een positief effect. Het percentage ontbossing daalde sterk: in 2018 was het aantal gekapte hectares teruggelopen tot ongeveer 10 miljoen.

Met de komst van president Jair Bolsonaro in 2018 veranderde dit beeld opnieuw. Onder zijn beleid werden de controles minder streng en kregen economische belangen voorrang boven natuurbescherming. Hierdoor nam de houtkap weer toe, vooral in gebieden waar toezicht zwak was.

In 2023, toen Lula opnieuw tot president werd verkozen, besloot hij het sojamoratorium tijdelijk op te schorten. Volgens hem hield de regeling te weinig rekening met kleine boeren, die vaak geen toegang hadden tot internationale markten. Lula stelde dat er behoefte was aan een nieuw evenwicht tussen natuurbescherming en economische rechtvaardigheid. “Er is een verschil tussen milieubeleid maken vanuit de stad en leven van het land in de Amazone,” zei Fronika de Wit, klimaatexpert die enkele jaren in Brazilië woonde. “Veel boeren willen duurzaam werken, maar voelen zich klem tussen regels en overleven.”

“Het moratorium is nu opgeschort tot eind 2025,” zegt de Braziliaanse journalist Thiago Varella. “Ik heb hoop dat de ontbossing minder wordt, en dat er met de aankomende COP30-top eindelijk meer aandacht aan wordt geschonken.”

In deze audio reportage wordt, uitgelegd:

Hoe haalbaar is Braziliaanse president Lula’s strijd tegen ontbossing als soja, verbouwd op ontbost land, Brazilië’s grootste exportproduct blijft?