De kernbom is terug van nooit weggeweest. Waar de atoombom ooit het ultieme wapen van de twintigste eeuw was, lijkt ze in de eenentwintigste eeuw opnieuw een rol te spelen in hoe landen hun macht en veiligheid vormgeven. Sinds het einde van de Koude Oorlog dachten velen dat de dreiging van een nucleaire aanval tot de verleden tijd behoorde. Maar de geopolitieke werkelijkheid van vandaag vertelt een ander verhaal.
De verhoudingen tussen grootmachten staan onder druk. Rusland zet zijn kernwapenarsenaal openlijk in als politiek middel, China moderniseert zijn nucleaire capaciteit, en de Verenigde Staten investeren opnieuw miljarden in vernieuwing van hun strategische wapensystemen. Ook binnen Europa groeit de aandacht voor nucleaire afschrikking en niet vanuit enthousiasme, maar vanuit noodzaak. In dit klimaat zoeken landen naar manieren om geloofwaardig te blijven in een wereld waarin afschrikking en diplomatie steeds lastiger uit elkaar te houden zijn.
Volgens cijfers van het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) zijn er wereldwijd naar schatting ruim 12.100 kernwapens in bezit van negen landen. Ongeveer 9.500 daarvan bevinden zich in militaire voorraden en kunnen potentieel worden ingezet. De Verenigde Staten en Rusland bezitten samen nog altijd bijna 90 procent van het totale aantal kernkoppen. Opvallend is dat veel van deze wapens in de afgelopen jaren juist gemoderniseerd zijn, in plaats van ontmanteld. SIPRI waarschuwt dat de trend van afbouw, die decennialang de norm was, lijkt te zijn gekeerd. Nu krijgen kernwapens opnieuw een grotere rol in militaire strategieën en veiligheidsdenken.
Tegelijkertijd worstelen veel samenlevingen met een ongemakkelijke waarheid. Want kernwapens zijn bedoeld om nooit gebruikt te worden, maar hun kracht zit juist in het dreigen met gebruik. Dat spanningsveld beïnvloedt niet alleen de internationale politiek, maar ook hoe we nadenken over vrede, veiligheid en verantwoordelijkheid.
Steeds vaker klinken stemmen die pleiten voor hernieuwde internationale afspraken over nucleaire wapenbeheersing. Maar in een wereld waarin wantrouwen groeit en verdragen afbrokkelen, is dat makkelijker gezegd dan gedaan. De vraag dringt zich op: hoe kunnen landen stabiliteit bewaren, terwijl het middel om dat te doen zo verwoestend is?
Onder andere daarom organiseert NAVO elk jaar Steadfast Noon, een oefening die ons herinnert aan de paradox van deze tijd: vrede bewaren door voorbereid te zijn op het ondenkbare.
