De eerste verkiezingsuitslagen zijn binnen en D66 lijkt voorlopig de grootste partij. Terwijl de coalitievorming nog onzeker is, staat één thema vast: klimaat blijft hoog op de agenda. Dat werd deze week duidelijk tijdens een nieuwe demonstratie van Extinction Rebellion in Den Haag, waar activisten de A12 blokkeerden en opriepen tot het afschaffen van fossiele subsidies.

De discussie over fossiele subsidies staat in Nederland volop in de schijnwerpers. Jaarlijks gaat er volgens het Ministerie van Financiën tussen de €39 en €46 miljard aan belastingvoordelen en steun richting de fossiele industrie. Deze regelingen zijn niet nieuw, ze ontstonden in de vorige eeuw om energie betaalbaar te houden en de industrie concurrerend te maken. Grootverbruikers van olie, gas en kolen kregen fiscale voordelen, zodat bedrijven konden groeien en banen behouden bleven.

Wat destijds als economische stimulans werd gezien, heeft nu grote nadelen. Onderzoek van CE Delft laat zien dat het afschaffen van fossiele subsidies kan leiden tot een aanzienlijke CO₂-reductie van 13–20% in 2030. De Nederlandsche Bank (DNB) benadrukt dat subsidies de prijs van fossiele energie kunstmatig laag houden, waardoor duurzame alternatieven minder aantrekkelijk zijn. Daarmee vertragen ze de energietransitie en vergroten ze de kans dat Nederland zijn klimaatdoelen niet haalt. “Subsidies houden vervuilende energie goedkoop en vertragen de transitie. Afschaffen levert CO₂-reductie en investeringsruimte op”, vertelt Martijn Blom, manager Economie bij onderzoeksbureau CE Delft.

Daarnaast wijst onderzoeksorganisatie SOMO erop dat fossiele subsidies ook sociale ongelijkheid versterken. Grote vervuilers profiteren van belastingvoordelen, terwijl burgers en duurzame bedrijven de lasten dragen. “De sectoren die het meest profiteren zijn de grote energiebedrijven, de chemische industrie en de kunstmestsector. Dat is problematisch omdat juist deze bedrijven de grootste vervuilers zijn”, aldus Martijn Blom. Extinction Rebellion noemt dit “investeren in onze eigen ondergang” en stelt dat belastinggeld beter kan worden ingezet voor wind- en zonne-energie, innovatie en een rechtvaardige transitie voor werknemers uit de fossiele sector.

De timing van de actie was opvallend: precies één dag voor de verkiezingen. Terwijl politieke partijen zich in Den Haag voorbereidden op de stembusgang, maakten de activisten duidelijk dat de maatschappelijke druk op klimaatbeleid onverminderd groot blijft. Hun boodschap was helder: ongeacht welke partijen straks gaan regeren, het klimaat duldt geen uitstel meer.

Of de nieuwe coalitie die roep om klimaatactie weet te vertalen naar concreet beleid, zal de komende maanden blijken. Voor nu overheerst hoop, maar ook spanning.

In de talkshow van 30 oktober schoof Michiel de Haan, oprichter van Powor en expert in duurzame energie en energietransitie, aan om deze ontwikkelingen te duiden. Hij gaf inzicht in wat de verkiezingsuitslag en de recente protesten betekenen voor het klimaatbeleid in Nederland en hoe politieke keuzes de energietransitie kunnen versnellen of juist vertragen.